الذريعة ذيل كتاب حديث ، 738 كتاب ۱ و ذيل عنوان اصول اربعمأة ، 117 اصل را نام برده است . ۲
پس از قرن چهارم كه دوره اوّل حديث شيعه به پايان مى رسد ، تا قرن چهاردهم نيز كتب بسيارى تأليف شده است .
گرچه از آثار دوره اوّل ، اطلاعاتى اندك در اختيار است ، اما باب بحث و تحقيق در آن گشوده است و مى تواند فوائد علمى بسيار به همراه داشته باشد . شناختن آنها و حتى فهرست كردن عناوين آنها امرى لازم و ضرورى است ؛ چنان كه معرفى و شناساندن كامل كتب دوره هاى بعد ـ كه اينك در دسترس است ـ بايسته اى ديگر است .
واقعيتْ آن است كه اگر از چند و چون اين آثار و سير نگارش آنها و آنچه بر آنها در بستر زمان رفته، اطلاعى در دسترس نباشد، نمى توان بهره اى وافى و كامل از آنها برد.
عالمان سنّى در معرفى كتب حديثى خود ، پيش تر از عالمان شيعى حركت كرده اند . تدوين آثارى چون قواعد التحديث ، نوشته جمال الدين قاسمى ـ كه بحثى از آن به شناساندن كتب حديث اختصاص دارد ـ و نيز «دليل مولفات الحديث الشريف المطبوعة » ، نوشته محيى الدين عطيّه ، گواه اين مدعاست .
در ميان شيعه ، اگر از خاتمه وسائل الشيعة ۳ و خاتمه مستدرك الوسائل ۴ و برخى رساله ها ۵ و نوشته هاى ضمنى ديگر ۶ بگذريم ، تأليفى جامع و كامل در معرفى كتب حديث ، در دست نيست .
1.الذريعة ، ج۶ ، ص۳۰۱ ـ ۳۷۴ .
2.همان ، ج۲ ، ص۱۲۷ .
3.وسائل الشيعة ، ج۳۰(آل البيت) .
4.خاتمة مستدرك الوسائل ، ج۱(آل البيت) .
5.مانند : «كتابشناسى كتب اربعه» ، استاد كاظم مدير شانه چى ، كيهان فرهنگى ، سال۳ ، شماره۵ ، ص۱۱ .
6.علم الحديث ، استاد مدير شانه چى ، ص۶۸ .
