مقصود از موافقت و مخالفت حديث با قرآن در روايات عرض

نشریه : ماهنامه معرفت

نویسنده : پديدآورنده : اسمعیل سلطانی

چکیده :

در احاديثي از معصومان عليهم ‏السلام، عرضه روايات بر قرآن كريم يكي از راه‏ هاي بازشناسي روايات صحيح از غير آن شمرده شده است. اين احاديث با عنوان «روايات عرض» شناخته مي ‏شوند. اين مقاله با روش مطالعه تحليلي و با هدف تبيين مفاد روايات عرض، به بررسي متن روايات ياد شده مي‏ پردازد و با تحليل متن روايات و ديدگاه دانشمندان در اين زمينه، به برخي سؤالات پاسخ مي‏ دهد.
با توجه به متن روايات عرض، مراد از «كتاب» كه معيار سنجش روايات قرار گرفته، قرآن است و شامل سنّت و برهان‏ هاي عقلي نمي‏ شود. روايتي در ترازوي قرآن وزن سنگين‏ تري دارد كه مخالف قرآن نباشد. بر اساس يافته ‏هاي اين مقاله، اقسام روايت مخالف با قرآن بر سه دسته‏ اند: 1. مخالفت به صورت تباين؛ 2. مخالفت با اصول كلي مستخرج از آيات قرآن؛ 3. مخالفت به تباين جزئي كه قسم اخير، مخالف محسوب نمي‏ شود.
عرضه حديث بر قرآن، اختصاص به صورت تعارض دو خبر با يكديگر ندارد، بلكه هر حديثي را بايد به قرآن عرضه كرد. اخبار عرض به لحاظ مضمون نيز دو دسته‏ اند: بيانگر انكار صدور روايت مخالف كتاب از معصومان عليهم‏ السلام و بيانگر نفي حجّيت روايات مخالف كتاب.