انعکاس مفاهيم قرآني علم، نور و بصيرت در روايات اسلامي
محمد محمدي ري‌شهري
چکيده
در اين نوشتار، مفاهيم علم، نور و بصيرت در آيات قرآن بررسي شده و مراد از آنها در اين کتاب تبيين گرديده است و سپس با مراجعه به روايات، معناي اين مفاهيم اخذ گرديده است. از کنار هم نهادن قرآن و روايات، به چنين نتيجه‌اي دست خواهيم يافت که اين مفاهيم، علاوه بر اين که مفاهيمي نزديک به هم هستند و معناي مشترکي ميان آنها وجود دارد، همچنين اين مفاهيم در روايات اهل بيت عليهم السلام انعکاس يافته است.
کليد واژه‌ها: علم، نور، بصيرت، عقل، اخلاق، رابطه قرآن با حديث.
درآمد
بخش زيادي از روايات تفسيري، رواياتي هستند که بدون اشاره به آيات قرآن، آن را تفسير کرده‌اند. بر پايه روايتي از امام باقر عليه السلام ۱ بسياري روايات اهل بيت، ـ يا همه آنها ـ که به ظاهر تفسيري نيستند، ريشه قرآني دارند. از اين رو، يکي از اقدامات ارزشمند در زمينه قرآن‌پژوهي و حديث‌پژوهي، پيوند دادن اين گونه احاديث با قرآن است. از جمله دستاوردهاي مهم اين اقدام، آن است که روايات مرسل و يا ضعيف‌السند، با تکيه بر آيات قرآن، تقويت و قابل استثنا خواهند شد.
در اين نوشتار توضيح داده خواهد شد که از منظر قرآن، علم حقيقي، نورانيت دروني، بصيرت باطني و حق‌بيني مفاهيمي نزديک به هم دارند و اين مفاهيم به روشني در روايات اهل بيت، بدون اشاره به آيات قرآن، انعکاس يافته‌اند.
قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبَابِ؛ ۲
بگو: آيا مردم دانا و نادان مساوي هستند؟ همانا خردمندان پند مي‌گيرند.
1.عن أبي الجارود قال: قال ابو جعفر عليه السلام: اذا حدثتکم بشيءٍ، فاسئلوني من کتاب الله، ثم قال في بعض حديثه: إن رسول الله صلي الله عليه و آله نهي عن القيل و القال، و فساد المال، و کثرة السؤال، فقيل له يا ابن رسول الله: أين هذا من کتاب الله؟ قال: إن الله ـ عزّ وجلّ ـ يقول: «لا خير في کثر من نجواهم إلّا من أمر بصدقة او معروف او اصلاح بين الناس»، و قال: «لا تؤتوا السفهاء اموالکم الّتي جعل الله لکم قياماً» و قال: «لا تسألوا عن أشياء إن تبدلکم تسؤکم» (الکافي، ج۱، ص۶۰).
2.سوره زمر، آيه ۹.
