ب) صحت مضمون احاديث كافى
احاديث كافى اگر از لحاظ سند هم ضعيف باشند، اما بسيارى از آنها از لحاظ مضمون متفق هستند. كلينى با اختصاص بابى به نام «ان الارض لاتخلو من حجة» احاديث زيادى با طرق گوناگون ذكر كرده، برخى احاديث با احاديث ديگر تأييد و جبران ضعف آن مى گردد.
ج) برخى از احاديث ضعيف السندى كه با ديگر احاديث تاييد مى شود:
حديث وشاء: كلينى از حسين بن محمد بن محمد وشاء نقل مى كند از امام رضا عليه السلام پرسيدم: آيا زمين بدون امام باقى مى ماند؟ فرمود: خير... . ۱
اين حديث به دليل ضعف معلى ضعيف است اما با حديثى ديگر در كافى به اسناد كلينى از عده خود از احمدبن محمد بن عيسى از محمّد بن ابى عمير از حسين بن ابى العلاء از امام صادق عليه السلام تاييد مى گردد. ۲ اصحاب عده در اينجا عبارتند از: محمد بن يحيى، على بن موسى الكميذانى، داود بن كوره، احمد بن ادريس، و على بن ابراهيم كه همه از ثقات هستند. همچنين سه راوى بعدى توثيق شده اند و حديث صحيح است.
حديث سهل بن زياد كه حديث هفتم از باب مذكور است به دليل ضعف سهل و ارسال حديث، ضعيف است. اين حديث از اميرالمومنين عليه السلام نقل شده و چنين است: «اللهم انك لاتخلو ارضك من حجة لك على خلقك». ۳
اما ضعف اين حديث به چند طريق جبران مى شود:
الف) نقل حديث در نهج البلاغه با اين مضمون «اللهم بلى لا تخلو الارض من قائم اللّه بحجة». ۴
ب) نقل حديث توسط بسيارى از علماى اهل سنت (مثل اسكافى، ابن قتيبه
1.اصول الكافى، ج ۱، ص ۱۳۷، ح ۱۳.
2.همان، ج ۱، ص ۱۳۶، ح ۱.
3.همان، ص ۱۳۶، ح ۷.
4.براى آگاهى از معنى «حجه» ر.ك: شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج ۱۸، ص ۳۵۱.
