روش‌های بهره‌گیری از قرآن در تبیین روایات
کتاب «قرآن و فهم حدیث؛ روش‌های بهره‌گیری از قرآن در تبیین روایات» تالیف سید مهدی خدائی از سوی دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است. این اثر ضمن معرفی معیارها و روش‌های نقد حدیث، به این پرسش که «چگونه می‌توان از قرآن برای نقد و فهم حدیث بهره گرفت؟»، پاسخ می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «قرآن و فهم حدیث؛ روش‌های بهره‌گیری از قرآن در تبیین روایات» در چهار فصل با عنوان‌های «مبانی بهره‌گیری از قرآن در تبیین روایات»، «نقش قرآن در نقد حدیث»، «نقش قرآن در آسیب‌زدایی از احادیث» و «روش‌های بهره‌گیری از قرآن در فهم حدیث» تدوین شده است.
سید مهدی خدائی در فصل نخست در سه گفتار به امکان بهره‌گیری از قرآن در فهم حدیث، تحریف‌ناپذیری قرآن، فهم‌پذیری و حجیت ظواهر قرآن پرداخته است. فصل دوم کتاب در چهار گفتار به موضوعات مفهوم‌شناسی لغوی و اصطلاحی نقد حدیث، نقد متن حدیث، معیارها و روش‌های نقد متن حدیث و قرآن و نقد متن حدیث می‌پردازد. نویسنده کتاب در فصل سوم، موضوع بهره‌گیری از قرآن در شناسایی و زدودن آسیب‌ها از روایات را بررسی و به مباحثی همچون همخوانی محتوایی احادیث با قرآن کریم و شباهت شکلی و ظاهری احادیث با قرآن کریم پرداخته است.
بیشترین حجم کتاب به فصل چهارم با موضوع «روش‌های بهره‌گیری از قرآن در فهم حدیث» اختصاص دارد. نقش عمومات قرآنی در فهم حدیث، قرآن و مفاهیم تشکیکی، ذکر مصداق برای مفاد حدیث، تقیید مطلق، تخصیص عام و قرینه بر اطلاق، تفصیل مجملات، تعلیل مفاد حدیث، درک ارتباط میان تعابیر مختلف حدیث، رفع ابهام از احادیث، شناخت مفاهیم کنایی در احادیث، توجیه محتوای غریب حدیث، گسترش خانواده حدیث و نقش قرآن دربرطرف کردن اختلاف احادیث، مباحث مطرح شده در ۱۲ گفتار فصل پایانی کتاب حاضر است.
در فصل دوم کتاب درباره «نقد متن حدیث» آمده است: «در تاریخ حدیث شیعه، مولفان کتب روایی اربعه را می‌توان از بارزترین ناقدان سند و متن احادیث دانست. پس از ایشان نیز دیگر محدثان جلیل‌القدر شیعه همچون فیض کاشانی و علامه مجلسی و شیخ حر عاملی در جوامع حدیثی‌شان به نقد متون روایی همت گماشتند. برخی دانشمندان شیعه نیز در آثاری مستقل به معرفی احادیث ساختگی و تحریف‌شده پرداختند و در این‌باره از روش‌های مختلف نقد سندی و متنی بهره بردند. کتاب الاخبار الدخیله از علامه محمدتقی شوشتری و کتاب الموضوعات فی الاخبار و الآثار اثر هاشم معروف الحسنی از این‌گونه آثارند.»
همچنین در فصل چهارم کتاب درباره «نقش عمومات قرآنی در فهم حدیث» می‌خوانیم: «بخشی از دشواری‌های فهم حدیث به ویژگی و مقتضیات زمانی و مکانی نقل‌قول بازمی‌گردد؛ مانند حضور نداشتن در محضر صاحبان سخن، فاصله گرفتن از زمان و مکان صدور، ناآشنایی با مخاطبان کلام و زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ صدور و غیره. بدیهی است که چنین کاستی‌هایی آسیب‌زایند و بهره‌مندی شایسته از نقل را میسر نمی‌گردانند. این مسئله با توجه به جایگاه خاص رسول خدا (ص) و دیگر پیشوایان معصوم (ع) و نیز مسئله تعبد و تبعیت محض از ایشان، ابعاد مهم‌تری می‌یابد؛ چراکه گاه در حدیث، مسئله‌ای مطرح می‌شود که به اصطلاح «قضیة فی واقعة» یا «قضیة شخصیة» است و نمی‌توان آن‌را نسخه‌ای برای همه زمان‌ها دانست. گاه نیز مخاطب کلام، خاص است و نمی‌توان آن خطاب را به دیگران تعمیم داد. از این‌رو، برای آسیب‌زدایی از حدیث، باید حدیث را در جایگاه واقعی‌اش در مجموعه منسجم آموزه‌های دینی قرار داد تا از یک سوی ارتباط حدیث که جزئی از این مجموعه است با دیگر اجزا روشن شود و از سوی دیگر، ارتباطش با غایات و اهداف کلانِ آن مجموعه معلوم گردد.»
نخستین چاپ کتاب «قرآن و فهم حدیث؛ روش‌های بهره‌گیری از قرآن در تبیین روایات» در ۱۵۲ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۱۰ هزار تومان از سوی واحد نشر مرکز پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی راهی بازار نشر شده است.
