جعفر بن محمّد بن قولِوَیه(م 368 ق)

وی در شهر قم به دنیا آمد و تحصیلاتش را در همان شهر، آغاز کرد. سفرهای علمی ازجمله به مصر و بغداد داشت.[۱] در سال ۳۶۹، یا ۳۶۸ ق[۲] در کاظمین وفات یافت و در جوار مرقد امام کاظم و امام جواد(ع) دفن شد.

مکانت حدیثی

وی استادان حدیثی بسیاری داشت که شمار آن ها را ۳۱ نفر[۳] و برخی ۵۳ نفر گفته اند.[۴] ابن قولِوَیه، ادّعای وثاقت تمام مشایخ خود را در آغاز کتاب کامل الزیارات، ذکر کرده است.[۵] پدرش محمّد، برادرش علی، احمد بن ادریس اشعری، محمّد بن یعقوب کلینی و ابو عمرو کشّی، از استادان او هستند. نیز مشایخ بسیاری، همانند ابن عبدون، ابن عیاش جوهری، حسین بن عبید اللّٰه غضائری، شیخ مفید و محمّد بن علی بن بابِوَیه، از وی اخذ حدیث کرده اند.[۶] رجالیان، بر جلالت، عظمت، صداقت، امانت داری، وثاقت، اعتماد و برتری وی بر دیگران تأکید کرده اند.[۷] در میان علمای اهل سنّت، ابن حجر عسقلانی، وی را شخصی بسیار ممتاز و فوق العاده دانسته است.[۸]

احادیث و آثار

ابن قولِوَیه، از محدّثان پُر حدیث و صاحب تألیفات و تصنیفات بسیار در حوزه های مختلف حدیثی، فقهی و غیر آن است. در تهذیب و استبصار، در ۶۱۴ سند واقع شده است. فهرست نگاران، آثار حدیثی او را به تعداد ابواب فقه، یاد کرده اند.[۹] نجاشی، ۲۳ کتاب او را شمارش کرده که همه آن ها را نزد شیخ مفید و حسین بن عبید اللّٰه، خوانده است.[۱۰]

برخی آثار او عبارت اند از: کامل الزیارات که از آن با نام های جامع الزیارات[۱۱] و کتاب الزیارات[۱۲] یاد شده و علّامه مجلسی، از آن با نام کامل الزیارة و شیخ مفید از آن با نام کتاب المزار، یاد کرده اند. این کتاب به زبان فارسی ترجمه و چاپ شده است؛ نیز کتاب مداواة الجسد؛ تاریخ الشهور و الحوادث فیها؛ کتاب الصلاة و کتاب الردّ علی ابن داوود فی عدد شهر رمضان، از اوست.[۱۳]


[۱] . لسان المیزان: ج۲ ص۱۲۵ ش۵۳۶.

[۲] . رجال الطوسی: ص۴۱۸ ش۶۰۳۸.

[۳] . مستدرک الوسائل: ج۲۱ ص۲۵۲- ۲۵۷.

[۴] . تهذیب المقال: ج۴ ص۴۳۵-۴۵۰ ش۳۱۶.

[۵] . کامل الزیارات: ص۳۷ ـ ۳۸ (مقدّمه).

[۶] . معجم رجال الحدیث: ج۴ ص۱۱۶ ش۲۲۷۷.

[۷] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۰۵ ش۳۱۶، الفهرست، طوسی: ص۹۱ ش۱۴۱، رجال الطوسی: ص۴۱۸ ش۶۰۳۸، الإقبال: ص۵-۶.

[۸] . لسان المیزان: ج۲ ص۱۲۵ ش۵۳۶.

[۹] . الفهرست، طوسی: ص۹۱ ش۱۴۱.

[۱۰] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۰۶ ش۳۱۶.

[۱۱] . الفهرست، طوسی: ص۹۲ ش۱۴۱.

[۱۲] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۰۶ ش۳۱۶.

[۱۳] . همان، الفهرست، طوسی: ص۹۲ ش۱۴۱.