مقدّمه

كاوش و پژوهش در تاريخ حديث شيعه و دوره‏هاى گوناگون و محدّثان بزرگ و ميراث ماندگار آن و نيز عناصر تأثيرگذار بر آن، يكى از رسالت‏هاى مهم پژوهشيان حديث در دوره معاصر است.
پيگيرى و جستجو در مكتب‏هاى حديثى و دوره‏هاى فراز و فرود آنها، در اين ميان، امرى مهم و بايسته است. اخبارگرايى، در سده‏هاى نخستين، شيوه رايج محدّثان و مجتهدان بزرگ شيعه بود كه آثار آن در نگاشته‏هاى كهن حديثى، فقهى، كلامى و اخلاقى نمود يافت. در سده‏هاى يازدهم و دوازدهم هجرى، مكتبى پا به عرصه گذاشت كه ادّعاى پيروى از شيوه كهن عالمان شيعى را مطرح مى‏كرد؛ ولى داراى مبانى خاص در اين وادى بود؛ مبانى‏اى كه اين تفكر را از شيوه محدّثان كهن، متمايز مى‏ساختند.
اين مكتب فكرى ـ كه امروزه «اخباريگرى» ناميده مى‏شود ـ ، در طول تاريخ نسبتاً كوتاه خويش، با تغييرات جزئى و كلّى نيز روبه‏رو شد، به گونه‏اى كه برخى از نظريّات خاصّ بنيان‏گذاران آن در حوزه فهم و درك قرآن، توسط بزرگان اين مكتب، به چالش كشيده شد و در نهايت، به همّت مرحوم وحيد بهبهانى رحمه الله عليه به محاق رفت و با ظهور شخصيتى اصولى همچون شيخ اعظم انصارى رحمه الله عليه امكان بروز دوباره را از كف داد.
مكتب اخباريگرى، تأثير گسترده‏اى بر كاوش‏هاى حديثى معاصر خويش داشت و افزون بر آن، آسيب‏ها و چالش‏هاى پيش روى مجتهدان و اصوليان را برنمود و آنان را وادار به تبيين دقيق و منضبط شيوه اجتهاد كرد.