بررسي و نقد سند و متن حديث «کنز مخفي»
مهدي آريان فر ۱
حسن نقيزاده۲
چکيده
در متون اسلامي، بويژه متون عرفاني و فلسفي حديثي قدسي با اين عبارت يا شبيه آن به چشم مي خورد: «کنت کنزاً مخفيّاً فخلقت الخلق لکي اعرف» که به صورت گسترده و به مناسبتهاي گوناگون از جمله فلسفه آفرينش مورد استناد قرار ميگيرد.
اين حديث ميتواند با چند رويکرد مورد بررسي قرار گيرد: با رويکرد شبهات محتوايي حديث که مباحث فلسفي و کلامي و عرفاني را تشکيل ميدهد و توضيحات و شروح متعدد حديث مزبور ناظر به اين جنبه است، با رويکرد تأثير آن بر عرفان نظري و همچنين سير تاريخي آن، و بالاخره با رويکرد علم الحديث که با اين رويکرد به جز اظهار نظرهاي متناقض و پراکنده در لابه لاي کتابهاي اسلامي تحقيق مستقلي صورت نگرفته است.
رويکرد اخير، بر خلاف رويکردهاي گذشته - که بيشتر با تأييد و پذيرش حديث همراه است - با ديدگاه نقادانه دانش حديثي به سراغ آن رفته است و با استناد به قرايني همچون الفاظ حديث، موضوع حديث، سند حديث و ديدگاه محدثين و نقد محتوايي اجمالي، ساختگي بودن آن را به عنوان حديث نتيجهگيري نموده؛ گر چه از جنبه محتوايي با تأويلاتي ميتواند قابل قبول باشد.
کليد واژهها: کنز مخفي، فقه الحديث، فلسفه آفرينش، عرفان و حديث.
درآمد
يکي از احاديث نسبتاً مهمي که در لا به لاي آثار و نگاشتههاي ديني به صورت گسترده مورد
1.دانشجوي دکتري دانشکده الهيات فردوسي مشهد.
2.استاديار دانشکده الهيات فردوسي مشهد.