واکاوی و نقد معیارهای شوکانی در ارزیابی روایات کتاب «الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه»

نشریه : پژوهش‌های قرآن و حدیث

نویسنده : پديدآورنده : سیده هانیه مؤمن

چکیده :

شوکانی از علمای متاخر و پرکار اهل­سنت است که در کتاب «الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه»، به بررسی احادیث موضوعه پرداخته ‌است. او در کتاب حاضر علی‌رغم تلاش در رد موضوع انگاشتن برخی احادیث، نسبت به برخی دیگر به گونه‌ای حکم به وضع نموده ‌است که اساساً نمی‌توان نام موضوعه را بر آن احادیث اطلاق نمود. در پژوهش حاضر تلاش برآنست با روش تحلیل محتوایی، روش‌ها و ملاک‌های تشخیص احادیث موضوعه را در کتاب مذکور استخراج نموده و به بررسی و نقد آن‌ها پرداخته شود. نتایج حاکی از آنست که شوکانی در تشخیص احادیث موضوعه عمدتاً به نقد سندی، آن هم در قالب نقل اقوال پرداخته، گرچه رگه‌هایی از نقد محتوایی نیز به صورت محدود در ارزیابی‌های او به چشم می‌خورد که سنجش‌های او در هر دو حالت با خطاهایی مواجه بوده‌ است؛ ضمن اینکه عملکرد او در این زمینه رویۀ ثابتی نداشته و گاهی میان قول و عمل او تناقضاتی مشاهده می‌شود.