سفرهای محدّثان، سرنخی برای شناخت آن ها و روزگارشان؛ مطالعۀ موردی سفرهای ابوالمفضل شیبانی
بسیاری از محدّثان برای ملاقات با مشایخ و دریافتِ حدیث از ایشان به سفر میرفتهاند. بررسی این سفرها میتواند سرنخی برای شناخت بهتر شخصیتِ محدّثان باشد و بررسی شهرهایی که ایشان برای سفرهایِ خود گزیدهاند، نیز میتواند ما را به دادههای ارزشمندی دربارۀ وضعیتِ آن شهرها در آن روزگار رهنمون سازد. در این مقاله، برای پاسخ به این مسئله که چه نکتههایی را میتوان به طور عینی از سفرهایِ یک محدّث استفاده نمود، سفرهای حدیثیِ ابوالمفضّل شیبانی بررسی شده است. وی از محدثانِ نامآشنا در منابع فریقین بوده و سفرهای فراوانی به بسیاری از شهرهای جهان اسلام داشته است. در این مطالعه، با دقت در ویژگیهای این شهرها، از قبیل: رواج علم حدیث در آنها و اقبالِ دیگر محدثان به سفر به این شهرها و مذهب رایج در آنها، روشن شده است که با تحلیل سفرهای ابوالمفضل میتوان به قرینههای قابل توجهی دربارۀ نکتههای زیر دست یافت: علاقۀ فراوانِ وی به احادیث غریب، وجود گرایشهای غیر امامی در وی، و پایینتر بودنِ سطح شهرهای غربِ جهان اسلام نسبت به شرق در زمینۀ علم حدیث.
573
جلال الدین سیوطی
سیوطی، از محدّثان پُر تألیف اهل سنّت به شمار می آید. بیش از پانصد اثر تألیفی از وی شمارش شده که در موضوعات مختلف علوم اسلامی هستند.
2480
ابن حجر عسقلانی
ابن حجر، در بیشتر علوم اسلامی، دارای آثار و نگاشته هایی است. شاگرد او، سخاوی، 273 عنوان از آثارش را یاد کرده است.
2252
شمس الدین ذهبی
آثار ذهبی را بیش از دویست عنوان در موضوعات گوناگون حدیثی، فقهی، اصولی، عقیدتی، قرائات، اصطلاحات حدیثی، تاریخ و تراجم، سیره و تلخیص برخی کتاب های حدیثی یاد کرده اند.
2697
حاکم نیشابوری
حاکم نیشابوری، از عالمان و محدّثان بسیاری روایت کرد. المستدرک علی الصحیحین، که مهم ترین و مشهورترین اثر حدیثی وی به شمار می آید.
1969
ابن حزم اَندُلُسی
ابن حزم اندلسی، یکی از محدّثان پُر تألیف اهل سنّت به شمار می آید.
2286
احمد بن شعیب نسایی
نسایی، از محدّثان پُر تألیف و سخت کوش اهل سنّت به شمار می آید. وی کتاب هایی در موضوعات مختلف حدیث، تفسیر، رجال و فقه تدوین کرده است.
1779
محمّد بن عیسی تِرمِذی
ترمذی، دارای آثار حدیثی فراوانی است که برخی از آن ها عبارت اند از: کتاب السنن یا الجامع الصحیح یا سنن الترمذی.
2350
ابو داوود سجستانی
محدّث، فقیه، متکلّم و یکی از مؤلّفان صحاح ششگانه اهل سنّت است.
1851
ابو عبد اللّٰه ابن ماجه قزوینی
ابن ماجه، دارای تألیفات و آثاری در حوزه های مختلف علوم اسلامی چون حدیث، تفسیر و تاریخ است. مهم ترین اثر وی، کتاب السنن است که ششمین جامع حدیثی اهل سنّت به شمار می آید.
1357
مسلم بن حجّاج
مسلم، در علوم مختلف حدیثی دارای اثر است که بخشی از آن ها باقی مانده. صحیح مسلم مهم ترین آنهاست.
1928
محمّد بن اسماعیل بخاری
حافظ، متکلّم، مفسّر و همچنین از بزرگ ترین محدّثان اهل سنّت و نگارنده یکی از صحاح ششگانه است.
1591
احمد بن حنبل
نزد بیش از 283 تن از مشایخ حدیثی، استماع و اخذ حدیث کرد.
1792
مالک بن اَنَس
محدّث، فقیه و معاصر با امام باقر و امام صادق(ع) بود و از محضر ایشان بهره ها برد و از آن ها به بزرگی و عظمت یاد می کرد.
2365