شش . ولايت‏عهدى‏

مسئله ولايت‏عهدى، فصل بى‏نظيرى در دوران امامت امام رضا عليه السلام است كه زندگانى ايشان را از ديگر معصومان ، ممتاز ساخته است. مأمون ، پس از چيرگى بر برادرش امين، عهده‏دار حكومتى شد كه آميخته با چالش‏هاى داخلى بود. اگر چه مأمون، فاقد اقتدار پدر بود، ولى در زيركى و سياست‏مدارى در ميان خلفا ، كم‏نظير وشايد بى‏نظير بوده است. از مهم‏ترين مشكلات پيش روى وى ، قيام‏هاى علويان، روى‏گردانى ايرانيان و نارضايتى هميشگى شيعيان از حكومت عبّاسى بوده است. سياست مأمون، ايجاب مى‏كرد تا على بن موسى الرضا عليه السلام را جانشين خود معرّفى كند.
بنا بر شواهد تاريخى ، مردم خراسان و لشكريان حكومتى در روز پنجم ماه مبارك رمضان سال 201 هجرى ،^۱ با على بن موسى الرضا عليه السلام به عنوان ولى‏عهد حكومت عبّاسى بيعت كردند. اين خبر ، پس از مدّت كوتاهى در تمام بلاد اسلامى منتشر شد. بى‏ترديد ، انتشار اين خبر، اعجاب دوست و دشمن را به همراه داشت. اين بيعت ، هر چند موجب ناخشنودى بخش قابل توجّهى از عبّاسيان شد و حتّى آنان را در عراق به قيام وا داشت؛^۲ امّا در پيشبرد اهداف سياسى مأمون، كمابيش مؤثّر واقع شد. برخورد زيركانه خليفه و پاسداشت ظاهرى او ، سبب شده بود كه برخى از شيعيان نيز ظاهرفريبى او را باور كنند.
در مسئله ولايت‏عهدى امام رضا عليه السلام همواره پرسش‏هايى مطرح بوده كه به صورت مختصر ، مى‏توان به برخى از آنها اشاره كرد :
نخست اين كه : روند شكل‏گيرى ولايت‏عهدى چگونه بوده است؟
دوم اين كه: مأمون از طرح مسئله اهداى خلافت يا پيشنهاد ولايت‏عهدى چه مقاصدى را دنبال مى‏كرد؟
سوم اين‏كه : نتيجه اين رخداد مهم تاريخى چه بود؟