دو . خانواده
1 . مادر
مادر امام رضا عليه السلام نيز همانند مادران بعضى ديگر از امامان، كنيزى «اُمّ ولد»۱ بوده است. بانو حميده ، مادر امام كاظم عليه السلام ، اين كنيز را در همان ايّام دوشيزگىاش۲براى كنيزى خويش خريد .۳ وى از اهالى سرزمين نوبه۴ بود و نامش را «تُكتَم» ثبت كردهاند۵ كه پس از آن كه به خانه امام عليه السلام قدم نهاده ، «نجمه» ناميده شده است. ۶
بانو حميده ، تُكتَم را به فرزندش امام موسى بن جعفر عليه السلام بخشيد و در معرّفى وى ، چنين گفت:
يَا بُنَىَّ! إِنَّ تُكْتَمَ جَارِيَةٌ مَا رَأَيْتُ جَارِيَةً قَطُّ أَفْضَلَ مِنْهَا وَ لَسْتُ أَشُكُّ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَيُظْهِرُ نَسْلَهَا إِنْ كَانَ لَهَا نَسْلٌ وَ قَدْ وَهَبْتُهَا لَكَ فَاسْتَوْصِ خَيْراً بِهَا.۷
1.كنيزى كه از صاحب و مولاى خويش ، صاحب فرزند و در نتيجه آزاد شده است .
2.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۱ ص۱۷ ح۳
3.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۱ ص۱۴ ح۲.
4.نام منطقه بسيار وسيعى در شمال شرقى سودان است كه در حاشيه غربى درياى سرخ ، واقع شده است.
5.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۱ ص۱۴ ح۱ و ۲.
6.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۱ ص۱۶ ح۳و ص۲۰ ح۲.
7.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۱ ص۱۴ ح۲.