ج ـ تعارض با قرآن

معيار ديگر براى تشخيص صحّت يا عدم صحّتِ سخنانى كه به پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت داده مى شوند ، قرآن كريم است . بر اساس اين معيار ، نكته اى كه در نقد و ارزيابى احاديث شكيبايى بر استئثار ، قابل تأمّل است ، اين است كه اين سخنان ، نه تنها بر خلاف منطق عقل و فطرت است ، بلكه بر خلاف نصّ صريح قرآن كريم است كه فلسفه بعثت همه انبياى الهى را «قيام به قسط» مى داند و تأكيد مى كند كه :
«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَـتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَـبَ وَ الْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ .^۱
به راستى ، ما پيامبران خود را با دلايل آشكار، روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو فرو فرستاديم تا مردم به عدالت برخيزند» .
بى ترديد ، احاديثِ در بر دارنده امر به شكيبايى در برابر انحصارطلبىِ حاكمان ، مخالف اين آيه و همه آياتى است كه در آنها ، مسلمانان به ظلم ستيزى و امر به معروف و نهى از منكر و قيام به قسط ، دعوت شده اند.

د ـ تعارض با احاديث مبارزه با زمامداران ستمگر

نكته ديگر در ارزيابى احاديث «شكيبايى بر انحصارطلبى حاكمان» ، تعارض آنها با احاديثى است كه پيامبر خدا در آنها، صريحا به مخالفت با زمامداران جائر و قيام بر ضدّ آنان دستور داده است . و اينك ، چند نمونه از اين احاديث:
1 . معاذ بن جبل مى گويد :
سمعتُ رسولَ اللّه صلى الله عليه و آله يَقول : خُذُوا العَطاءَ ما دامَ عَطاءً فَإِذا صارَ رِشوَةً فِى الدّينِ فَلا تَأخُذوهُ ، ولَستُم بِتارِكيهِ يَمنَعُكُمُ الفَقرَ وَالحاجَةَ ، ألا إنَّ رَحَى الإِسلامِ دائِرَةٌ فَدوروا مَعَ الكِتابِ حَيثُ دارَ، ألا إنَّ الكِتابَ وَالسُّلطانَ سَيَفتَرِقانِ فَلا تُفارِقوا الكِتابَ، ألا إنَّهُ سَيَكونُ عَلَيكُم اُمَراءُ يَقضونَ لِأَنفُسِهِم ما لا يَقضونَ لَكُم، إن عَصَيتُموهُم قَتَلوكُم وإن أطَعتُموهُم أضَلّوكُم ، قالوا: يا رَسولَ اللّه ِ ! كَيفَ نَصنَعُ؟ قالَ : كَما صَنَعَ أصحابُ عيسَى بنِ مَريَمَ؛ نُشِروا بِالمَناشيرِ وحُمِلوا عَلَى الخَشَبِ . مَوتٌ فى طاعَةِ اللّه ِ خَيرٌ مِن حَياةٍ فى مَعصِيَةِ اللّه ِ .^۲
شنيدم پيامبر خدا مى فرمايد : «هديه را تا زمانى كه هديه باشد ، بگيريد؛ ولى هر گاه به صورت رشوه در دين در آمد ، آن را نگيريد ؛ امّا شما ترك كننده آن نيستيد . فقر و نياز نمى گذاردتان [كه نگيريد] . بدانيد كه آسياب اسلام، به چرخش در آمده است . پس شما نيز بر محور كتاب خدا بچرخيد ، هر جا كه چرخيد . بدانيد كه قرآن و سلطان ، به زودى از يكديگر جدا مى شوند ؛ ولى شما از قرآن جدا نشويد . بدانيد كه به زودى، اميرانى بر شما حاكم خواهند شد كه آنچه براى خود حكم مى كنند ، براى شما حكم نمى كنند ، و اگر از آنها نافرمانى كنيد ، شما را مى كشند و اگر فرمان بردارى كنيد ، گم راهتان مى سازند» .
گفتند : اى پيامبر خدا! چه كنيم؟
فرمود : «كارى را كه ياران عيسى بن مريم كردند : با ارّه پاره پاره شدند و به صليب كشيده شدند[ ؛ امّا تسليم باطل نشدند] . مُردن در راه طاعت خدا ، بهتر از زندگى در معصيت خداست» .
2 . ابو سلامه مى گويد :
قالَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله : سَيَكونُ عَلَيكُم أئِمَّةٌ يَملِكونَ أرزاقَكُم ، يُحَدِّثونَكُمفَيَكذِبونَكُم، ويَعمَلونَ ويُسيئونَ العَمَلَ، لا يَرضَونَ مِنكُم حَتّى تُحَسِّنوا قَبيحَهُم وتُصَدِّقوا كَذِبَهُم، فَأَعطوهُمُ الحَقَّ ما رَضوا بِهِ ، فَإِذا تَجاوَزوا فَمَن قُتِلَ عَلى ذلِكَ فَهُوَ شَهيدٌ .^۳
به نقل ابو سلاله، پيامبر خدا فرمود: «به زودى ، پيشوايانى بر شما حاكم خواهند شد كه روزى هاى شما را در اختيار مى گيرند ، به شما مى گويند و دروغ مى گويند ، عمل مى كنند و بد عمل مى كنند ، [و] از شما راضى نمى شوند ، مگر آن گاه كه زشتِ آنان را نيك بدانيد و دروغشان را راست بشماريد . پس شما به آنان حق را بدهيد تا راضى شوند و اگر از حق فراتر رفتند ، [ايستادگى كنيد .] پس هر كه در اين راه كشته شود ، شهيد است» .
3 . ابن عبّاس مى گويد :
قالَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله : سَيَكونُ اُمَراءُ تَعرِفونَ وتُنكَرونَ ؛ فَمَن نابَذَهُم نَجا، ومَنِ اعتَزَلَهُم سَلِمَ ، ومَن خالَطَهُم هَلَكَ .^۴
پيامبر خدا فرمود: «به زودى ، اميرانى حاكم خواهند شد كه پاره اى از كارهايشان معروف است و پاره اى از اعمالشان منكَر . پس هر كه با آنان مخالفت كند ، نجات مى يابد و هر كه از آنان كناره بگيرد ، در سلامت مى ماند و هر كه با آنان در آميزد ، هلاك مى شود» .