حدیث بی شماری که از علمای اعصار متقدم به او رسیده بود اعتماد کند. ابن الخرّاط و سایر علمای حدیثی فقه‌گرا نتیجه گرفته بودند که یک گزارش [حدیثی] خاص که می‌گوید بی توجهی به ندا [اذان] باعث بطلان نماز انسان می‌شود، از خود پیامبر[ صلی الله علیه و آله ] نشأت گرفته است. این القطان با تکیه بر جامع حدیثی قاسم بن أَصبغ (م 340 ق) اشکال می‌کند که نسخه این گزارش [حدیثی] که حاوی واژه‌های «مگر کسی که عذری داشته باشد» است، در واقع موقوف است.۱ در این جا ابن القطان یک روایت از این حدیث را که ابو داوود در سنن خود پذیرفته، رد می‌کند.۲ او [ابن القطان] نسبت به بیهقی هم که وجود نسخه‌های موقوف را متذکر شده بود، اما در نهایت نسخه‌های نبوی را اختیار کرد، خرده‌گیرتر از کار در آمد ۳. در مورد روایت دیگری که در سنن ابی داوود یک حدیث نبوی به نظر می‌رسد، ابن القطان در منشأهای گزارش، اظهار تردید می‌کند. ابن القطان می‌گوید که دقیقاً نمی‌توان تعیین کرد که آیا اِسناد واقعاً به پیامبر[ صلی الله علیه و آله ] باز می‌گردد یا نه؛ زیرا در یک نسخه بازبینی‌شده سنن ابی داوود نسبت به منبع خویش برای نقل اظهار تردید می‌کند.۴
عالم آتش‌افروز قرن هشتم هجری یعنی ابن تیمیه (م 728 ق) در یک اثر کوچک در باب موضوعات [احادیث موضوعه] ضمن بررسی 64 حدیث متداول در عصر خود از رشد وارونه اسانید که در چندین گزارش [حدیثی] در ظاهر نبوی رخ داده، پرده برداشته است. ابن تیمیه پنج حدیث را نقد کرد؛ زیرا که کلام افراد جامعه اولیه اسلامی (کلام بعد السَّلَف) بود که به پیامبر[ صلی الله علیه و آله ] بازگردانده شده بود.۵ آن چنان که در کتاب‌های موضوعات متداول است، ابن تیمیه روایت‌های پیچ در پیچ
1.. بیان، ابن القطان، ج۲، ص۲۷۷ _ ۲۷۸. گزارش [حدیثی] از این قرار است: «کسی که ندا [اذان] را بشنود اما پاسخ نگوید، نمازی برای او نیست، مگر کسانی که عذر داشته باشند/ عذری آن‌ها را از پاسخ‌گویی به اذان باز داشته باشد (من سمعَ النداءَ/المنادی فلم یجب إلا من عذرٍ/ فلم یمنعهُ من اِتباعهِ عُذرٌ فلا صلاةَ له)» . این حدیث از پیامبر [ صلی الله علیه و آله ] از طریق ابن عباس ← سعید بن ج_ب_یر ← عَدی بن ثابت می‌آید و سپس به چندین راوی دیگر گسترش می‌یابد [و شاخه شاخه می‌شود].
2.. سنن ابی داوود، کتاب الصلاة، باب التشدید فی ترک الجماعة ( از طریق مغراء العبدی → شعبة → عدی بن ثابت .... پیامبر [ صلی الله علیه و آله ] فرمود: «من سمعَ المنادی فلم یمنعهُ من اِتباعهِ عُذرٌ...» .
3.السنن الکبری، البیهقی، ج۳، ص۸۰ و ۲۴۸
4.. بیان، ج۲، ص۲۸۲؛ سنن ابی داوود، کتاب الصوم، باب فی من سمع النداء و الإناء علی یده. این گزارش حدیثی می‌گوید: «اگر یکی از شما ندا [اذان صبح] را بشنود در حالی که ظرف آبی در دست دارد، اما آن را بر زمین نگذارد تا نیاز خود را به آن تأمین کند [به دیگر سخن، تا این که از آن بنوشد] (إِذا سَمِعَ أَحَدُکُم النداءَ و الإِناءُ علی یَدِهِ فلایَضَعُهُ حتّی یَقضی حاجَتهُ منه) ».
5.. برای نمونه، ر.ک: «آسایشی برای مؤمن در عوض لقای پروردگارش نیست (لا راحةَ للمؤمن دون لقاءَ رَبِّهِ)» ( الأحادیث الضعیفة و الباطلة، ابن تیمیة، تحقیق: مَجدی فَتحی السّیّد، مصر، طَنطا: دار الصحابة للتراث، ۱۴۱۰ ق، ص۱۳). این چاپ، تحقیقی از این اثر، نسخۀ خطی‌ای را که در کتاب‌خانه سلیمانیه [استانبول] یافت شده بود، به شمار نیاورده است. ر.ک: أحادیث موضوعة، ابن تیمیة، نسخۀ خطی فتح ۶۶/۲۲۶۶، کتابخانۀ سلیمانیه، برگۀ ۲۲۸ب. هم‌چنین ر.ک: گزارش حدیثی «هرکه با چیزی متبرک شده، باید از آن پیروی کند (مَن بورِکَ لَهُ فی شَیءٍ فلیکرَمهُ)». چاپ طنطا، فقط بیان می‌کند که این حدیث، جعلی (موضوع) است، اما نسخه خطی استانبول آن را از «بعضی از سلف» گزارش کرده است ( الأحادیث الضعیفة، ابن تیمیة، ص۱۵؛ مقایسه کنید با نسخه خطی، برگۀ ۲۲۸ب). هم‌چنین ر.ک: گزارش حدیثی «یا علی! کسی باش که یا عال_م است، یا متعلم است و یا مستمع، اما نفر چهارم نباش که هلاک خواهی شد. گفته شد: چهارمی کدام است؟ پیامبر [ صلی الله علیه و آله ] فرمود: شخص بی فرهنگی که نمی‌داند، یاد نمی‌گیرد و در بارۀ مسائل دینی‌اش از علما سؤال نمی‌کند (یا علی کُن عالماً أو متعلّماً أو مُستمعاً، و لاتَکُن الرابعة ... الهَمَج الذی لایَعلَمُ، و لایتعلَّمُ و لایَسأَل العلماءَ عَن أَمرِ دینِهِ)» ( الأحادیث الضعیفة، ص۳۵ _ ۳۶؛ مقایسه کنید با نسخه خطی برگۀ ۲۲۹ب. به نظر می‌رسد این [گزارش]، جملۀ عبد الله بن مسعود صحابی بوده باشد؛ ر.ک: سنن الدارمی، فصول مقدماتی، باب فی ذَهاب العِلم).
