البقاعی (م 885 ق) از موضع استاد خود حمایت کرد، اما دستپرورده مؤثرتر ابن حجر [یعنی] سخاوی به خاطر پذیرش قاطع خطیب، ابن الصلاح و اصولیان آن را کنار گذاشت.۱
روند نقادانهتر در حدیثپژوهی، حمایت خود را از علمایی دریافت کرد که [یا] در پیچیدگیهای نقد اِسناد متخصص بودند، مانند العلائی و ابن دقیق، [و] یا از شخصیتهای سنّتشکن که به حیات تازه بخشیدن به پژوهش حدیث به عنوان هسته مرکزی اسلام اهل سنّت متعهد بودند، مانند ذهبی و ابن الوزیر. مهمترین حامی این موضع در باب زیادت تجویزی متن، عالم بزرگ عصر مملوکی یعنی ابن حجر بود.
اما حتی حمایت شخصیتهای عظیمی همچون ذهبی و ابن حجر نمیتواند با فهرست چهرههای مرتبط با پذیرش قاطع زیادت تجویزی متن رقابت کند. خطیب، ابن الصلاح، نوَوی، مزّی، العراقی، سیوطی، سخاوی، انصاری و لکنهوی به عنوان علمای اهل تسنّن و علوم حدیث شناخته شده هستند. ابو بکر بن نقطه (م 629 ق) این گونه خطیب [بغدادی] را ستوده است:
هیچ یک از افکار سلیم نمیتواند تردید کند که علمای متأخر حدیث مطلقاً وامدار (عیال علی) ابوبکر خطیب هستند.۲
ابن الصلاح، رساله پژوهش در حدیث را تألیف کرد که به عنوان پایه تقریباً همه تألیفات بعدی در این موضوع مناسب است. شاگرد او یعنی نووی به عنوان یکی از مراجع طراز اول معتبر در میان همه اهل تسنّن عموماً و در مذهب فقهی شافعی خصوصاً همچنان مطرح است. سیوطی در شکل گیری تسنّن در دورهای بعد چنان نقش چشمگیری ایفا کرد که او را به عنوان «رأس علوم دینی» ۳ توصیف میکنند. و انصاری در طول حیات خود به عنوان شیخ الاسلام مفتخر بود. لکنهوی با نمایندگی از شکوفایی حدیثپژوهی در هند در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی [دوازدهم و سیزدهم هجری] شاید [تنها] استاد حدیثی باشد که در عصر مدرن بیشترین استنادها به نوشتههای او صورت گرفته است.
1.. توضیح الأفکار، الصنعانی، ج۱، ص۳۳۹ _ ۳۴۰. برای مطالب سخاوی راجع به این موضوع، به کتاب الغایة فی شرح الهدایة او و اثر دیگرش فتح المُغیث (ش ۸۰) مراجعه کنید. عالم حنفی معروف، لغوی و مهاجر هندی به قاهره، محمد مرتضی الزُّبیدی (م ۱۷۹۱م [۱۲۰۵ ق]) هم ظاهراً پیرو ابن حجر است. مع الوصف موضع الزبیدی کاملاً واضح نیست (بُلغة الأریب فی مصطلح آثار الحبیب، محمد مرتضی الزبیدی، تحقیق: عبد الفتاح ابو غ_دة، بیروت: مکتبة المطبوعات الإسلامیة، ۱۴۰۸ ق، ص۱۹۰ _ ۱۹۱.
2.. کتاب التقیید لمعرفة رُواة السنن و المسانید، ابو بکر محمد بن عبد الغنی ابن نقطة البغدادی، تحقیق: کمال یوسف الحوت، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۸ ق، ص۱۵۴؛ دائرة المعارف اسلام، لوح فشرده، نسخه ۱، ای. جِفری، [مدخل] «السیوطی».
3.. E. Geoffroy, “al_Suyūṭī,” Encyclopaedia of Islam CD_ROM Edition v. ۱.۰.