روش‌شناسي تفسير «معارج التفکّر و دقايق التدبّر» - صفحه 87

جلد هشتم: طه، واقعه و شعرا.
جلد نهم: نحل، قصص و اسراء.
جلد دهم: یونس، هود و یوسف.
جلد یازدهم: حجر، انعام، صافات و لقمان.
جلد دوازدهم: سبأ، زمر، غافر، فصّلت، شوری و زخرف.
جلد سیزدهم: دخان، جاثیه، احقاف، ذاریات، کهف و غاشیه.
جلد چهاردهم: ابراهیم، انبیاء، مؤمنون، سجده، طور، ملک، حاقّه و معارج.
جلد پانزدهم: نبأ، نازعات، انفطار، انشقاق، روم، عنکبوت، مطفّفین و مقدّمات سوره بقره.

ب. نمای درونی کتاب

مقدّمه

مقدّمه کتاب، دو قسمت، به نام‌های «المقدمة العامة للکتاب» ۱ و «مقدمات حولَ ”اعوذ بالله من الشیطان الرجیم“ و ”بسم الله الرحمن الرحیم“» ۲ دارد. مقدّمه العامه، دو صفحه و مقدّمات حول، 21 صفحه است.
حبنکه در المقدمة العامة ۳ چنین می‌نویسد:
در خلال تدبّرات طولانی‌ام در کتاب خدا، موفّق به استخراج چهل قاعده در باب تدبّر در کتاب خدا شدم که امکان افزایش دارد و مبانی تفسیر را به اهل تدبّر تقدیم می‌کند. این قواعد در اثر دیگری به نام قواعد تدبّر الامثل لکتاب الله در 800 صفحه تدوین یافته که چنین اهتمامی ‌را در مفسرّان نیافتم.
آن گاه بر خود لازم دیدم که تدبّر در کتاب خدا را با رعایت آن چهل قاعده تدوین کنم، گر چه التزام به همه آن‌ها دشوار است.
ناشر کتاب‌های من اصرار کرد تفسیری را بر اساس آن قواعد چهل‌گانه، بنگارم و عنایتم در تفسیر، به ترتیب نزول باشد نه بر اساس ترتیبی که در مصحف‌های عثمانی (حمد تا ناس) آمده است. البته ترتیب مصحف‌های معمول را محترم می‌شمارم ولی تفسیر خود را بر اساس نزول ترتیبی سامان می‌دهم. و از آن جا که بیشتر دیدگاه‌ها در باب ترتیب نزول بر حق است، به دلائل دیگری که در رسالت قرآنی در ساختن انسان و جامعه انسانی ایجاب می‌کرد، بر همان ترتیب نزول معمول، اعتماد کردم.
در انتها می‌نویسد:
گر چه ممکن است نتوانم تا آخرین سوره نازل شده، در تفسیر پیش بروم ولی با تدوین آن قواعد چهل‌گانه، راه را برای محقّقان آینده گشودم.

1.ج ۱، ص۵ و ۶

2.ج ۱، ص۷ _ ۲۸

صفحه از 104