عائده راغب جرّاح، همسر حبنکه، در وصف کتاب قواعد التدبّر الامثل می‌نویسد:
عبد الرحمان چهل سال صرف تدبّر برای استخراج قواعد کرد که در آغاز 27 مورد بود و آن گاه به چهل رسید.
او قواعد التدبّر را کتابی در نوع خود یگانه می‌نامد که کسی پیش از عبد الرحمان به آن‌ها نپرداخته است و توصیه می‌کند که همه اهل بحث و دانش، قواعد آن را نصب العین خود قرار دهند ۱.
مفسّر، «مقدّمات حَولَ اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و بسم الله الرحمن الرحیم» را در پنج مقدمه سامان می‌دهد:
الف. «استعاذه» و «حکم الاستعاذة قبل القرائة فی الصلوة»: در این مقدمه، ابتدا واژه استعاذه را چنین توضیح می‌دهد که حقیقت استعاذه این است که فرد یکی از این دو جمله «اعوذ بالله من الشیطان الرّجیم» یا «اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرّجیم» را به زبان آورد. برای تأیید سخن خود به آیه 98 در سوره نحل، استناد نموده است و می‌نویسد: «استعاذه قبل از خواندن قرآن مستحب است و برخی واجب دانسته‌اند». آن گاه واژه‌های«اعوذ»، «بالله»، «السمیع»، «العلیم»، «من الشیطان» را شرح می‌دهد و چند آیه را مستند قرار می‌دهد. سپس در قسمت «حکم الاستعاذه قبل القراءة فی الصلوه»، احکام قرائت «اعوذ بالله من الشیطان الرّجیم» را در سوره حمد، در نماز، به نقل از مذاهب چهارگانه یادآور شده است.
ب. «البسمله»: نویسنده معتقد است که «البسمله»، برگرفته از «بسم الله الرحمن الرحیم» است و نمونه‌هایی از کلمات خلاصه شده مثل «حوقَله»، «الحمدَ له»، را ذکر می‌کند که مخفّف جمله‌های «لا حول و لا قوّة الا بالله» و «الحمد لله» است. وی «بسم الله الرحمن الرحیم» را در آیه سی سوره نمل، یک آیه مستقل می‌داند. سپس، از اختلاف اقوال در سایر «بسم الله»های آغاز سوره‌ها، صحبت می‌کند که آیا آیه مستقلی است یا خیر؟
ج. «التدبّر التحلیلی للبسمله» و «مناقشة حول کون لفظ ”اسم“ مقمحة فی البسمله أو لا»: نویسنده، در بخش تدبّر تحلیلی، اجزای «بسم الله الرحمن الرحیم» را تجزیه و ترکیب و تحلیل بلاغی می‌کند و به مفاهیم آن‌ها می‌پردازد و تفاوت استعمال «رحمن» و «رحیم» را در آخر این قسمت، ذکر می‌کند.
در بخش بعدی، مناقشه‌ای پیرامون این دیدگاه را ذکر می‌کند که «بسم» در «بسم الله الرحمن الرحیم» در اصل «بالله الرحمن الرحیم» است؛ زیرا باء استعاذه که به معنی کمک گرفتن است، نباید از «اسم» باشد بلکه از «الله» است. ولی طبری این دیدگاه را رد کرده و حبنکه به ردّ طبری اعتماد نموده است.
د. «الشرح العام للاستعاذة و البسمله»: در این قسمت، نویسنده، تفسیر و شرح کلی را در باب استعاذه و بسمله آورده است.
1.عبدالرحمان حنبّکه المیدانی المفکّر المفسّر، ص۹۰ _ ۹۸
