اسلام و نسخ اديان - صفحه 133

نسخ‌شده به كلى از هستى نابود گردد؛ چه به ویژگی وابسته است كه آن با نسخ از میان مى‏رود و آن ویژگی، آیت و علامت بودن است. این ویژگی به همراه این كه فرموده است: «مگر ندانستى كه خدا بر هر كاری توانا است؟» می‌رساند كه مراد از نسخ از میان بردن اثر آیت، از نظر آیت بودن آن است؛ یعنى از میان بردن علامت بودن آن با حفظ اصل آن؛ پس با نسخ، اثر آن آیت از میان مى‏رود، ولی خود آن بر جاست؛ حال اثر آن یا تكلیف است و یا چیزى دیگر. این معنا از پهلوى هم آمدن «نسخ» و «نسیان» به خوبى بر می‌آید؛ چه «نُنْسِها» از مصدر إنساء، به معناى از یاد دیگران بردن، است؛ همچنان‌كه نسخ به معناى از میان بردن عین چیزی است؛ پس معناى آیه چنین است: ما عین آیت را به كلى از میان نمى‏بریم و یا آن كه یادش را از دل‌هاى شما نمى‏بریم، مگر آن كه آیتى بهتر از آن و یا مانند آن مى‏آوریم.
حال باید دید آیت بودن «آیت» از چه رو است؟ پاسخ آن است كه آیت‌ها، حیثیت‌ها و جهت‌ها گوناگون است؛ چه پاره‌ای از قرآن از آن رو براى خداوند سبحان آیت است كه بشر از آوردن مانند آن ناتوان است و پاره‌ای دیگر از آن، كه بیان‌گر حكم‌ها و تكلیف‌های الهی است، آیت‌های اویند؛ چه پدید‌آورنده تقوا هستند. موجودهای دیده‌شدنی نیز آیه‌های او هستند؛ چه، با هستى خود، بیان‌گر وجود آفریننده خویش ‌اند؛ هم‌چنین پیامبران و دوستان خدا، آیت‌های اویند؛ زیرا، با گفتار و كردار، به سوى خدا می‌خوانند ۱.
سوم. در قرآن كریم آیه‌های بسیاری بر نسخ ادیان پیشین رهنمون است كه به آن اشارت می‌كنیم، ولی، چنان‌كه تعریف نسخ نیز می‌رساند، پس از فرو آمدن اسلام پیروی از ادیان پیشین ناروا است؛ نه این كه آن ادیان، حق نیست و پیروان آن نجات‌یافته نیستند و باب گفتگو بسته است. به این معنا هم پس از این اشارت می‌كنیم.
چهارم. خداوند هرگز اهل كتاب را به عنوان كسانی كه مسلمان نیستند، مسلمان نمی‌شوند و بایسته نیست كه مسلمان شوند، به رسمیت نشناخته است؛ آنان در جای جای قرآن و كتاب‌های حدیث به اسلام فرا خوانده شده‌اند و مسلمان نشدن آنان سرپیچی از فرمان پروردگار دانسته شده است. پس از این، شاهدهای بسیاری را از قرآن و حدیث می‌آوریم.
پنجم. بر پایه آموزه‌های قرآن كریم، هم كتاب‌های آسمانی یكدیگر را تصدیق می‌كنند و هم قرآن جملگی دین‌ها، پیامبرها و كتاب‌های آسمانی را، ولی این هرگز به معنای نسخ‌ناشدگی و روایی پیروی از آن‌ها نیست.
ششم. این كه خداوند حكیم برای چگونگی رابطه مسلمانان با اهل كتاب حكم‌هایی را قرار داده است، این امّا به روایی پیروی از دین ایشان چه ربطی دارد؟ اسلام، با گزاره‌های فراوان، ادیان پیشین را نسخ‌شده دانسته و در عین حال برای رابطه با ناهمكیشان قانون‌هایی را قرار داده

1.المیزان، ج۱، ص۲۴۹ _ ۲۵۰

صفحه از 145