كتاب‌های آسمانی این گونه است؛ چه آن بیان برای هر چیزی است. تصدیق تورات و انجیل، با نسخ‌شدگی و كامل شدن آن دو به وسیله قرآن رویارویی ندارد. همین كه آیه یاد‌شده پس از آن كه قرآن را مصدق كتاب‌های پیشین می‌داند آن را مهیمن بر آن كتاب‌ها نیز دانسته است، جای تردید نمی‌گذارد كه كتاب‌های پیشین نسخ شده است. مصدق بودن قرآن به آن معنا است كه قرآن پذیرفته است كه آن كتاب‌ها را خداوند متعال فرو فرستاده است و می‌تواند هر گونه در آن تصرف كند؛ پاره‌ای از حكم‌های آن را نسخ و پاره‌ای را كامل كند ۱.
یازدهم. آیه 64 سوره آل‌عمران: (قُلْ یا أَهْلَ الْكِتابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَیئاً وَ لا یتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِّنْ دُونِ اللهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ) بگو: اى اهل كتاب، بیایید بر سر سخنى كه میان ما و شما یك‌سان است بایستیم كه جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم و بعضى از ما بعضى دیگر را به جاى خدا به خدایى نگیرد؛ پس اگر [از این پیشنهاد] اعراض كردند، بگویید: شاهد باشید كه ما مسلمانیم [نه شما]» .
دعوت اهل كتاب به گردآمدن بر یكتاپرستی و رد دیگرپرستی است، ولی ثابت كردن چیزی، دیگر چیزها را نفی نمی‌كند؛ چه در بسیاری از آیه‌های قرآن كریم باور نداشتن به معاد یا سرپیچی از فرمان رسول الله صلی الله علیه و آله نیز كفر و در پی‌دارنده عذاب دانسته شده است؛۲ هم‌چنین پیرامون گونه رابطه با بی‌دینان و سركشان اهل كتاب می‌خوانیم: (قَاتِلُوا الَّذِینَ لا یؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ لا بِالْیوْمِ الْآخِرِ وَ لا یحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا یدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتابَ حَتَّى یعْطُوا الْجِزْیةَ عَنْ یدٍ وَ هُمْ صَاغِرُونِ)۳؛ با كسانى از اهل كتاب كه به خدا و روز بازپسین ایمان نمی‌آورند و آن چه را خدا و فرستادهاش حرام گردانیدهاند حرام نمی‌دارند و متدین به دین حقّ نمی‌گردند، كارزار كنید تا با [كمال] خوارى به دست خود جزیه دهند» .
در تفسیر نمونه ۴ آمده است:
دلیل آن كه در این آیه گفته شده اهل كتاب به خدا و روز رستاخیز ایمان ندارند آن است كه ایمان آنان به خرافه‌ها و باورهای بی پایه و شرک‌آلود آمیخته است و جهاد از آن رو با آنان جایز است كه حرام‌های اسلامی را نپذیرفته و به گناهانِ بسیار آلوده اند. اگر مقاومت كنند و از صورت اقلیتی سالم خارج شوند، می‌توان با آنان ستیز كرد.
البته نباید فراموش كرد كه در آیه آمده است: «من الذین اوتوا الكتاب»؛ یعنی حكم بیان‌شده در ابتدای آیه، كسانی را از اهل كتاب در بر دارد كه بی ایمان اند و اهل اباحی‌گری، نه لزوماً جملگی آنان را؛ چه در آیه‌هایی دیگر برخی از آنان به پرهیزگاری، نیک‌كرداری و ایمان آوردن به پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله ستوده شده‌اند. پرداخت جزیه نیز مربوط به زمانی است كه اهل كتاب در حمایت
1.المیزان، ج۵، ص۳۴۸ و ۳۴۹
2.. در همین نوشتار از آن سخن خواهیم گفت.
3.توبه / ۲۹
4.ج۷، ص۳۵۱ _ ۳۵۳
