ایشان در باره حالات قلب نکته ظریفی را مطرح می‌کند:
قلب‌ها را پیش‌آمدنی است و پس‌رفتنی؛ پس چون روی آورند، بر مستحباتشان وا دارید اما چون پشت کنند، به واجبات بسنده کنید^۱.
می‌توان چنین نتیجه گرفت که لفظ قلب دو جور به کار می‌رود. یکی قلبی که گوشتی و عضلانی است و در بیشتر مواقع در سمت چپ بدن قرار دارد و خون را در رگ‌ها جاری می‌سازد. و دیگری قلبی که مرکز دریایی عمیق و ژرف است و در واقع نفس و روح آدمی است و عرفا آن را ابزار شناخت حقایق و مرکز ادراک واقعیت‌ها معرفی می‌کنند و مسلماً منظور قرآن از قلب همین ابزار شناخت است که اساساً دل انسان مخاطب بخش عمده‌ای از پیام قرآن است:
(إِنَّ فِی ذلِک لَذِكْرى‏ لِمَنْ كانَ لَهُ قَلْب)^۲ .

حجاب‌های قلب

ابزارهای شناخت حسی، موانع و حجاب‌هایی دارند. مثلاً چشم انسان در صورت وجود مانعی مانند تاریکی هوا، کدورت قرنیه، وجود گرد و غبار و ... قادر به انجام کار اصلی خود یعنی دیدن نیست. انسان هم ممكن است با به وجود آوردن حجاب‌ها و موانعى، راه‌های شناخت قلبی و معرفتی را بر خود ببندد و دیده قلب خود را كور كند. پس اول باید حجاب‌ها را از جلو دیده قلب برداشت و موانع معرفت را کنار زد و سپس به سراغ شناخت حقایق رفت.
در برخی از آیات قران، سخن از کوردلی و نابینایی دل است که بزرگ‌ترین مانع درک حقیقت و رسیدن به مقام کشف و شهود است. کسانی که مدت مدیدی در ظلمات جهل و خودخواهی و غرور گناه فرو می‌روند، بینایی دل را از دست می‌دهند ^۳. آفات و حجاب‌های دل، گاه خفیف و گاه شدیدند و گاهی هم آن‌چنان آفت بر دل چیره می‌شود که انسان در ظلمت کامل فرو رفته و همه نوع قدرت درک و معرفت از انسان سلب می‌گردد. در قرآن، گاه سخن از انحراف دل و قلب و به مرحله زنگار رسیدن آن است و گاه این انحراف، بیماری مزمن می‌شود و پرده‌هایی بر دل می‌افتد، قلب به جایی می‌رسد که در غلافی فرو می‌رود، و آن گاه مُهر بر دل می‌زنند و نقش ثابت به خود می‌گیرد. گاهی از این هم فراتر می‌رود و چشم و گوش نیز زیر پرده‌ها قرار می‌گیرد، آدمی ‌هویت انسانی‌اش را از دست می‌دهد و تا مرحله چهارپایان و از آن پایین‌تر سقوط می‌کند ^۴.
قرآن كریم در آیات فراوان، از نفوذ تدریجی آفات و موانع معرفت بر قلب و چگونگی آلوده‌ساختن این دریای عظیم معرفت سخن می‌گوید؛ تا آن جا كه این حجاب‌ها قدری ضخیم و قطور می‌شوند که منجر به مرگ قلب می‌گردند.