پیامبر صلی الله علیه و آله در تفسیر این آیه میفرماید:
الذنبُ علی الذَنب حتی سیوَد القَلبُ؛
گناه برگناه انباشته میشود تا قلب سیاه گردد».
و امام باقر علیه السلام میفرماید:
کسی که گناهی از او سر زند به زودی آن را با آب توبه بشوید. مبادا به صورت رنگ ثابتی برای قلب او در آید ( الکافی، ج۳).
اعمال ناشایست با ملکه و عادت شدن در ذهن انسان، همانند سدی برای سیر و سلوک اوست و این سد حجابی نفوذناپذیر در انسان ایجاد میکند و چه بسا با استمرار و پافشاری بر گناه امکان از بین بردن چنین حجابی برای انسان وجود نداشته باشد و با کور شدن دیده قلب و عرفان، راههای شناخت قلبی و شهودی خود را از بین برد و مشمول این آیه از قرآن کریم شود:
(لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَینَ لَهُمُ الشَّیطانُ ما كانُوا یعْمَلُون)؛
دلهای آنها قساوت پیدا کرد و شیطان هر کاری را که میکردند در نظرشان زینت داد۱ .
در روایات و احادیث از قساوت قلب به بیماری زیانبار و خطرناک تعبیر شده است. امام باقر علیه السلام میفرماید:
وَ ماضَرَبَ عبد بعُقوبَة آعظَم من قسوَة القَلبِ؛
هیچ کیفری از قساوت قلب، بزرگتر و سختتر نیست۲.
امیر مؤمنان علی علیه السلام به فرزندش میفرماید:
فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک؛
به تأدیبت مبادرت ورزیدم قبل از آن که قلبت را قساوت فرا گیرد و فکرت را مشغول گرداند۳.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
چهار چیز قلب را میمیراند: ۱. گناه بر گناه افزودن، ۲. بگو مگو کردن با احمق،
۳. همسخن شدن زیاد با زنان، ۴. همنشینی با مردگان. عرض شد: ای پیامبر، منظور از مردگان چیست؟ فرمود: هر توانگر خوشگذران۴.
و هم ایشان فرمود:
این قلوب را زنگار میگیرد، همچنان که آهن را زنگار میگیرد وقتی آب به آن برسد. گفتند: جلای آن چیست؟ فرمود: زیادی یاد مرگ و تلاوت قرآن۵.
همه این تأکیدها نشان میدهد که قرآن یک فضای روحی و معنوی عالی برای انسان قائل است و لازم میداند که هر فردی این فضا و جو را پاک و سالم نگاه دارد. در مورد اهمیت قلب