أَنْتَ مَحْقُوقٌ أَنْ تُخَالِفَ عَلَی نَفْسِکَ، وَأَنْ تُنَافِحَ عَنْ دِینک۱.
در این بیان حضرت به مخالفت با نفس و چشمپوشی از لذایذ از طرفی، و محافظت و مراقبت همه جانبه از دین از طرف دیگر، فرمان داده است.
اما روایات معصومین علیهم السلام خبر از وقوع زمانی میدهند كه در آن كژیها و انحرافات به حریم دین نفوذ میکنند و ارزشها را دگرگون میسازند. این دگرگونیها در آن دوران _ كه در روایات از آن تعبیر به آخر الزمان شده است _ در شدیدترین صورت خویش جلوه میكنند. مولای متقیان در عبارتی نورانی و در مقام تشبیه میفرمایند:
أَیهَا النَّاسُ، سَیأْتی عَلَیکُمْ زَمَانٌ یکْفَأُ فِیهِ الْإِسْلاَمُ، کَمَا یکْفَأُ الْإِنَاءُ بِمَا فِیهِ۲.
حضرت علی علیه السلام اسلام را در آن دوران به ظرفی واژگون تشبیه میكند كه هر چه در آن است ریخته میشود. اینها همه، خبر از شرایطی سخت و مشقت آور میدهد. آن چه در آن عصر، بیش از هر چیز به نجات و فلاح انسان كمک میكند، شناخت انحرافات و ناراستیهایی است كه در لباس حق جلوه كردهاند. حرامهایی كه به نام حلال عرضه میشوند و توجیهاتی كه از گناهان، پاداش و ثواب میسازند.
حضرت علی علیه السلام به عنوان مظهر حقیقت و عدالت و دلسوزترین افراد به هدایت و رستگاری مردم، در میان سخنرانیها و موعظههای خویش، آخر الزمان و ویژگیهای آن را بیان فرموده است. شریف رضی قسمتی از آنها را در نهجالبلاغه گردآوری كرده است كه هم چون آبی گوارا در بیابانی گرم و مهلك، حیاتبخش است. شارح متعزلی مذهب نهج البلاغه، آیندهنگری حضرت را در این مقوله معجزه و بی نظیر میداند و نقل میكند كه هیچ یک از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله در این باب سخنانی این چنین بیان نكردهاند ۳.
سعی نگارنده بر این است كه با تتبعی متقن و فراگیر، سخنان حضرت علی علیه السلام را در رابطه با ارزشهایی كه در آخر الزمان دگرگون میشود و جای خویش را به ضدارزشها میسپارند، به صورت موضوعی گردهم آورد و مورد بحث و پژوهش قرار دهد. امید است كه با تأمل در كلام حضرت، كه به حق «فوق كلام المخلوق و دون كلام الخالق» است به شناخت حقیقت ارزشهای والای اسلام نایل شویم.
1. معنای لغوی و اصطلاحی واژه «آخر الزمان»
به بخش پایانی هر مجموعه، آخر و بر وقت، خواه کم و یا زیاد باشد، زمان میگویند ۴. آخر الزمان در كتب لغت به دوره آخر و روزگاری كه در آن حوادث
1.همان، نامه ۳۷
2.همان، خطبه ۱۰۳
3.شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۸۱
4.لسان العرب، ج۶، ص۸۶، ذیل«زمن»