رفتار آدمیان بروز میدهد. از آن جا كه حق و باطل، ظلمت و نور، و هدایت و گمراهی قابل جمع نیستند، قرآنیان نیز در عین حضور در جمع مردم، غائب اند و غریب؛ چرا كه حیات قرآنی از میان آنان رخت بربسته و جای خود را به ارزشهایی غیر الهی داده است. از همین روست كه امام علی علیه السلام، در بیان ویژگیهای ظهور، احیای قرآن و بازگرداندن احكام آن به جایگاه خویش، از جمله اقدامات حضرت مهدی علیه السلام بر میشمارند:
یعْطِفُ الْهَوَی عَلَی الْهُدَی إِذَا عَطَفُوا الْهُدَی عَلَی الْهَوَی، وَیعْطِفُ الرَّأْی عَلَی الْقُرْآنِ إِذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَی الرَّأْی۱.
یكی از اصلاحات امام زمان علیه السلام به هنگام ظهور، این است كه همگان را پیرو قرآن و احكام نورانی آن میسازد، در آن زمانی كه آن را وارونه كرده و به قصد رسیدن به منافع دنیوی، نظرات خود را بر آن تحمیل كردهاند.
در آن هنگام فرقههای گوناگونی از جمله مرحبه، كرامیه، معتزله و ... برای اثبات صحت مذهب خود به قرآن استشهاد، و آرای و نظرات خود را بر آن تحمیل میكنند و گمان میكنند كه به راه حق رفتهاند در حالی كه سؤال از اهل ذكر (قرآن) را ترک گفته و به صاحب امر رجوع نمیكنند؛ همان كسانی كه مورد خطاب خداوند واقع شده و قرآن در خانه آنان نازل گشته است. آنان همان اهل بیت نبوت و رسالت هستند، پس اگر كسی برای فهم قرآن به آنها مراجعه كرد مسلماً هدایت یافته است ۲.
یاران حضرت مهدی علیه السلام و ارزشمداران واقعی آخر الزمان، كسانی هستند كه با صیقل ذهن و روح خویش، دیدههایشان را از نور قرآن روشنایی میبخشند و جامهای حكمت را پی در پی مینوشند ۳.
توجه به ظواهر و غفلت از ارزشهای حقیقی
حضرت علی علیه السلام كه خود در تمامی حیات نورانیش، نمونهای بی بدیل از هماهنگی و مطابقت ظاهر و باطن در مسیر رضای الهی بوده و همواره مردمان را به یگانگی ظاهر و باطن دعوت میفرمود ۴، اكتفا كردن به ظاهر و روی بر تافتن از حقایق و بواطن را از ویژگیهای ضد ارزشی دوران آخر الزمان معرفی مینماید. حكمت 369 نهجالبلاغه به این موضوع اختصاص دارد و مولای متقیان، مصادیقی از ظاهرگرایی و حاكم شدن فضای فریب و خدعه را چنین بر میشمرند:
أْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا یبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ وَ مَسَاجِدُهُمْ یوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى سُكَّآنها وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ مِنْهُم.
1.نهج البلاغه، خطبه ۱۳۸
2.منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۴۹
3.نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰
4.ر. ك: دفاع از تشیع، ص۶۳