خلاصه كردن دین به عبادات ظاهری می‏یابیم. به همین جهت امام علی علیه السلام خودبینی و فخرفروشی را آفت «لُبْ» (كه همان عقل خالص است) معرفی می‌نماید ^۱.

حبّ مال و انحرافات اقتصادی

یكی از ویژگی‏های والای اسلام، انفاق و كمک به هم‌نوع است. دین اسلام به عنوان دینی مترقی كه تمام جوانب و ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را مد نظر قرار می‌دهد علاوه بر خمس و زكات كه از واجبات است، دینداران را مؤكداً به انفاق، صدقه و به طور كلی كمک به هم‌نوع توصیه كرده است. گواه این مطلب آیات متعددی از قرآن است كه در آن‌ها انفاق، از اوصاف متقین شمرده شده و انفاق‏كنندگان را رستگار معرفی نموده است ^۲. امیر المؤمنین علی علیه السلام هم در نهج‌البلاغه ^۳ و هم در سخنانی كه شریف رضی در نهج‌البلاغه نقل نكرده است ^۴ با بیان اثرات و نتایج فردی و اجتماعی انفاق، همگان را به متصف شدن به این صفت دعوت فرموده است. تأكید فراوان قرآن و روایات به این دلیل است كه انسان گمان می‌كند با بخشش مال خویش، آن را از دست داده و مغبون می‌گردد. از طرفی دین اسلام پیروان خود را از «حبّ مال» بر حذر داشته است. با نگاهی اجمالی به این دو مقوله، فلسفه انفاق و صدقه واضح می‌شود: رفع فاصله طبقاتی در جامعه و رهایی از حبّ مال.
به طور قطع اگر یک مسلمان، انفاق را خسارت بداند به این توجیه كه مال خود را با زحمت و مشقت به دست آورده و حال با اعطای آن به دیگری دچار ضرر و زیان می‌شود، فرسنگ‏ها‏ از فلسفه و حقیقت انفاق فاصله گرفته است.
حضرت علی علیه السلام در نهج‌البلاغه از شیوع چنین نگرشی در بین مردم آخر الزمان خبر می‌دهد: «یعُدُّونَ الصَّدَقَةَ فِیهِ غُرْما» ^۵. واژه «غرم» به ضرر و زیانی گفته می‌شود كه در مال انسان به او می‌رسد ^۶. در قرآن هم خداوند برخی اعراب را بدین گونه معرفی كرده است كه آن‌ها به هنگام انفاق، آن را غرامت می‌پندارند ^۷.
از ویژگی‏های آخر الزمان این است كه انسان، انفاق خویش را بدون اجر و پاداش می‌داند، بدون توجه به آثار و نتایج آن با نگاهی صرفاً مادی به آن می‌نگرد. عنایت به این كه مال و ثروت، وسیله‌ای برای آزمایش انسان هستند ^۸ و از طرفی به عنوان امانت در اختیار بشر قرار گرفته است ^۹، در اصلاح این نوع نگرش بسیار مفید است. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در ضمن سخنان خویش با حضرت علی علیه السلام صراحتاً بیان فرمود كه مردم در آن روز با اموالشان دچار فتنه و آزمایش خواهند شد ^۱۰.