در این عبارت نورانی، حضرت به واقعیتهایی اشاره میفرماید كه در دوران آخر الزمان به وقوع میپیوندد. یكی این كه در آن عصر، مردم با استفاده از غیر مسكرات، مست و از خود بی خود میشوند. مراد این است كه نعمت، رفاه و امكانات مادی سبب غفلت و بی خبری آنان به حقیقت امور میگردد. در مثلی آمده است كه «مستی هوا و هوس، شدیدتر از مستی شراب است» ۱.
در آن زمان بدون این كه ضرورتی برای قسم خوردن پیش آید، لب به قسم میگشایند. عظمت خدا را ناچیز میانگارند و با بی اعتنایی برای وصول به پستترین امور دنیا سوگند میخورند. در حالی كه جز در موارد بسیار مهم و حیاتی، سوگند به خداوند جایز نیست. دروغگویی برای مردم قبحی ندارد و هر زمانی كه تمسک به دروغ برایشان منفعتی به دنبال داشته باشد و یا دفع ضرری مادی و دنیوی كند از به كار بردن آن ابایی ندارند. اسلام برای پیروان خود، دروغگویی را جز برای اموری اندک _ از جمله اصلاح ذات البین و دفع مفسده _ مجاز ندانسته است ۲.
آن چه امروز در جامعه و در میان مردم فراوان یافت میشود سرگرمی آنها با لذایذ و مطامع دنیوی و مادی، و غفلت و بی خبریشان از یاد الهی است. در محل كسب، برای شكل گرفتن یک معامله، دروغ گفتن و سوگند خوردن را به عنوان جزئی از شیوه كاری خویش پذیرفتهاند. در حساب دنیای خویش دقیق اند و برای محاسبه اعمال نیک و بد بی تفاوت. برای تحصیل منفعت بیشتر كه گاه نیز زیاده از حق است، نه تنها از مقدسترین ارزشها و اعتقادات به راحتی میگذرند بلكه آنها را وجه المنفعه قرار میدهند.
توجیه انحرافات اعتقادی و ادعای پیروی از دین
از دیگر اوصاف شایع در آخر الزمان، بازی با لفظ، و رنگ دینی دادن به كژ یها و انحرافات است. در زمان حیات حضرت علی علیه السلام نیز این اتفاق رخ داد. ایشان میفرماید:
شب هنگام شخصی به دیدار من آمد و چیزی كه در ظرف پوشیده بود به همراه داشت و معجونی در آن بود. من ناراحت شدم آن چنانی كه زهر مار و یا آن چه آن را قی كنند ناراحتكننده است. به او گفتم: آیا صله است یا زكات یا صدقه؟ اینها بر ما اهل بیت حرام است. آن شخص گفت: نه این و نه آن، بلكه هدیه است كه برای شما آوردهام. به او گفتم: مادران به عزایت بنشیند! آیا با "تغییر حكم" به فریفتن من آمدهای؟۳.
امیر بیان در خطبهای از نهج البلاغه، سخنان پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به حضرت را در مورد اتفاقاتی كه به وقوع خواهد پیوست چنین نقل میفرماید: «یسْتَحِلُّونَ حَرَامَهُ بِالشُّبُهَاتِ الْكَاذِبَةِ وَ الْأَهْوَاءِ السَّاهِیةِ فَیسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ بِالنَّبِیذِ وَ السُّحْتَ بِالْهَدِیةِ وَ الرِّبَا بِالْبَیع»۴.
1.شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۹۷
2.ر.ک: وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۵۴
3.الأمالی، ص۶۲۲
4.نهج البلاغه، خطبه ۱۵۶