نمونههایی از توجیهات نادرست در این كلام، به عنوان مصادیق و شاهد مثال نقل شده است كه برای تبیین بیشتر نگاهی اجمالی به آنها میافكنیم:
«در آن دوره، مردم حرام خدا را با استناد به شبهاتی بی اساس و دروغین، حلال میشمارند. و به این بهانه از كسب حرام احتراز نمیكنند. از آن جا كه خود را پیروان دین مینامند و همواره با استفاده از نام دین برای خویش كسب منفعت كردهاند. هیچ گاه به مقابله علنی با فرامین الهی بر نمیخیزند بلكه فقط با توجیه ناصحیح عمل خویش آن را مبتنی بر دین معرفی میكنند. آسیبهایی كه این توجیهات به دنبال دارد فقط منحصر به شخص خطا كار نیست، بلكه باعث پدید آمدن بدعت در دین میشود، چرا كه دیگر افراد جامعه نیز از آنها پیروی میكنند. پس این دگرگونی ارزشی یک دگرگونی در ابعاد فردی و اجتماعی است. سپس حضرت در ادامه به بیان مصادیق آن میپردازند: شراب را كه باعث مستی است به این بهانه كه آب جو است حلال میشمرند. آیا میشود كه با تغییر الفاظ، موضوع و حكم را عوض كرد؟ رشوه كه باعث فساد در جامعه میشود به نام هدیه رواج پیدا میكند و از همه شایعتر كه در زمان ما نیز رایج است، صحیح جلوه دادن رباست. ربا را نوعی خرید و فروش قلمداد كرده و حكم به صحت آن میدهند. اگر به نظامهای اقتصادی در حال ترقی نگاهی بیفكنیم، درمییابیم كه نگاه آنها به مقوله ربا موافق احكام اسلام است. آنها به تجربه دریافتهاند كه شیوع ربا در جامعه، مناسبات صحیح اقتصادی را بر هم میزند، مانع تولید كار در جامعه میشود و در یک جمله نظام اقتصادی را فلج میكند. حال كه خداوند از روی لطف، منع ربا را به عنوان یک حكم به جهت رشد و پیشرفت نظام اقتصادی برای مسلمانان تشریع فرموده است، به واقع دور از انصاف دینی است كه به نام دین آن را زیر پا بگذاریم» ۱.
راه هموار است و زیرش دامهاقحطی معنا میان نامها
لفظها و نامها چون دامهاستلفظ شیرین دیگ آب عمر ماست
شعلهور شدن آتش جنگ در میان مسلمانان
آن چه در روابط میان مسلمانان یک ارزش تلقی میشود صلح و دوستی و پرهیز از نزاع و كشمكش است. قرآن مؤمنان را به اصلاح بین یكدیگر و دوستی دعوت نموده است ۲. اما در آخر الزمان آتش جنگ در بین مسلمانان شعلهور میشود:
أَتَّی تَقُومَ الْحَرْبُ بِکُمْ عَلَی سَاقٍ، بَادِیاً نَوَاجِذُهَا، ممْلُوءَةً أَخْلاَفُهَا، حُلْواً رَضَاعُهَا، عَلْقَماً عَاقِبَتُهَا۳.
این كلام حضرت علی علیه السلام در نهجالبلاغه هم بیانگر شدت زیاد جنگهاست و هم این كه در ابتدا جنگها خود را شیرین و دلنشین مینمایانند، اما وقتی آتش جنگ شعلهور شد ثمرهای جز
1.ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، جعفری، ج۲۶، ص۲۹
2.حجرات / ۹؛ نساء / ۱۱۴
3.نهج البلاغه، خطبه ۱۲۸