موجود بوده‌اند و از نقل قاعده خودداری کرده‌اند۱ و یا بدون توجه به تعارض، به نقل هر دو دسته روایت پرداخته‌اند.۲ ذکر این نکته بجاست که در میان تفاسیر روایی شیعه، فرات کوفی عبارت ایاک اعنی را نقل نکرده و در آیات موسوم به عتاب نیز حساسیتی از خود نشان نداده است. این بی تفاوتی، نشان دهنده نبود روایات تأویلی از جانب اهل بیت علیهم السلام در ذیل این آیات است. سایر تفاسیر نیز در باره این آیات، به تبع تفسیر قمی، تنها به نقل روایت ایاک اعنی یا حداکثر روایت العیون بسنده کرده‌اند و در باره لزوم تأویل این آیات، مطلب دیگری از قول ائمه علیهم السلام نیاورده‌اند. این مسأله با توجه به کثرت آیات عتاب، به عنوان قرینه‌ای بر ضعف روایت دوم الکافی و روایت عیون اخبار الرضا علیه السلام به حساب می‌آید.
تفسیر علی ابن ابراهیم
علی ابن ابراهیم نیز _که از مشایخ کلینی است_ به حدیث امام صادق علیه السلام در باره نزول قرآن به «ایاک اعنی و اسمعی یا جارة» اشاره کرده است. نقل وی فاقد سند است و با روایت الکافی اندکی اختلاف تعبیر دارد؛ اما از نظر معنایی تنها روایت اول الکافی(عمومیت قاعده در همه آیات قرآن) را شامل می‌شود. تعبیر یکسان او در ذیل آیات عتاب چنین است:
المخاطبة للنبي صلی الله علیه و آله و المعني للناس، و هو ما قال الصادق علیه السلام : إن الله بعث نبيه بإياك أعني و اسمعي يا جارة.۳
روایت علی ابن ابراهیم به نوعی از روایت نخست الکافی هم عمومیت بیشتری دارد و احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله را نیز شامل می‌شود. در تفسیر القمی از روایت دوم(اختصاص قاعده به آیات عتاب) سخنی به میان نمی‌آید و همان طور که پیش‌تر گفتیم، این سکوت در مورد آیه74 سوره اسراء هم_ که در متن روایت دوم الکافی مورد اشاره قرار گرفته_ رخ داده و نشان می‌دهد که روایت، نزد او معتبر و مقبول نیست.
اما اگر این مفسر به این روایت اعتقاد نداشته، چرا تنها در ذیل آیات عتاب از این قاعده بهره گرفته است؟۴ آیا این نحوه استعمال کاشف از مقبولیت روایت دوم نزد مفسر نیست؟
در پاسخ می‌توان گفت که وی، تطبیق در برخی از آیات عتاب را حاصل اندیشه و ذوق تفسیری خود در برداشت از قاعده به حساب آورده است. این نکته از ظاهر کلام او کاملاً
1.. الصافی، ج۳، ص۲۰۸.
2.. نورالثقلین، ج۳، ص۱۹۷-۱۹۹؛ البرهان، ج۳، ص۵۶۰-۵۶۲.
3.. تفسیر القمی، ج۱، ص۱۶؛ ج۲، ص۱۸، ۱۴۸، ۱۷۲، ۲۵۱و ۳۷۳.
4.. سوره اسراء، آیه۲۲؛ سوره قصص، آیه۸۸؛ سوره احزاب، آیه۱؛ سوره زمر، آیه۶۵؛ سوره طلاق، آیه۱.
