البته در تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم و تفسیرالعیاشی مرسلاً نیز نقل شده است.۱ وی در ذیل روایت دیگری ناظر به نزول قرآن در شب اول ماه رمضان، تصریح میکند:
نزول قرآن در شب قدر کامل شده است.۲
پس از وی این دیدگاه از سوی شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهرآشوب _ که تنها قایل به نزول تدریجی قرآن هستند_ مورد نقد قرار گرفته و ایشان با استناد به ادله قرآنی، روایی و اصولی، منکر نزول دفعی تمام قرآن در شب قدر شدهاند که آن ادله ذیلاً مورد نقد و بررسی قرار میگیرد:
نقد شیخ مفید و سید مرتضی بر صدوق
به گفته شیخ مفید و سید مرتضی، مستند شیخ صدوق در این موضوع، حدیث واحدی است که موجب علم و عمل نمیشود.۳
بررسی دیدگاه شیخ مفید و سید مرتضی در حجیت خبر واحد
شیخ مفید و سید مرتضی حجیت خبر واحد را قبول نداشته و آن را موجب علم و عمل ندانستهاند؛۴ بلکه به تعبیر شیخ أنصاری، سید مرتضی بر عدم حجیت خبر واحد ادعای اجماع کرده است.۵ پس از وی، ابن ادریس حلی دیدگاه او را پذیرفته و بارها تصریح کرده است که خبر واحد موجب علم و عمل نمیشود؛۶ لکن به گفته شیخ انصاری، شیخ طوسی، سید بن طاوس، علامه حلی و علامه مجلسی بر حجیت خبر واحد ادعای اجماع کردهاند.۷ شیخ انصاری بر این باور است که شواهد بسیار، صحت اجماع شیخ طوسی را تأیید میکند؛ شواهدی چون: اول، سیره علمای اسلام در عمل کردن به خبر واحد، حتی سید مرتضی و ابن ادریس در فتاوی خود؛۸ دوم، ادعای اجماع کشی بر تصحیح اخبار
1.. تفسیرالقمی، ج۱، ص۶۶؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۸۰.
2.. من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۹۹.
3.. تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۳؛ رسائل المرتضی، ج۱، ص۴۰۳.
4.. التذکرة بأصول الفقه، ص۴۵و ۳۸؛ الفصول المختارة، ص۳۰۷؛ المسائل السرویة، ص۷۲؛ الذریعة،ج۲،ص۵۱۷؛ رسائل، ج۱، ص۱۱۷و۲۰۲؛ الانتصار، ص۳۵۱و ۴۵۱.
5.. رسائل المرتضی، ج۱، ص۲۰۲؛ فرائدالأصول، ج۱، ص۳۳۰.
6.. السرائر، ج۱، ص۱۹و۴۷و ۸۲و ۱۲۷و ۲۶۷و ۳۸۱و ج۲، ص۱۸۶و ج۳، ص۴۴۰.
7.. عدةالاصول، ج۱، ص۱۲۶؛ فرج المهموم، ص۴۲؛ بحار الأنوار، ج۲، ص۲۴۵؛ فرائد الأصول، ج۱، ص۳۱۲ و۳۳۲-۳۳۳.
8.. ر.ک: فرائدالأصول، ج۱، ص۳۴۰؛ تلخیص اصول فقه، ج۲، ص۵۲.