هنگامی که آن روز نبرد فرا رسد، خداوند خبر می‌دهد که به درستی که خداوند شما را یاری کرد.
قطب راوندی و ابن ادریس حلی نیز در ذیل «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ...»، دیدگاه شیخ طوسی را بیان کرده‌اند.۱ علامه مجلسی نیز این اشکال را وارد ندانسته، زیرا بر اساس روایات مستفیض ثابت شده که خداوند همه کتبی را که بر پیامبرانش نازل کرده، پیش از خلقت آسمان و زمین در لوح محفوظ قرار داده، سپس بر اساس مصالح، در زمان‌های گوناگون بخشی از آنها را نازل کرده، اما انطباق آن کتب با وقایع متأخر با ثبوت آنها در لوح محفوظ منافاتی ندارد؛ زیرا خداوند متعال به سخنان و رفتار مردم و وقایعی که بین آنها رخ می‌دهد، علم دارد؛ لذا جواب این امور را بر اساس علم لایتخلف خویش در قرآنی که در لوح محفوظ ثبوت یافته، قرار داده است. بر این اساس، هیچ گونه استبعادی ندارد که خداوند، قرآن کریم را یک باره بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل کند و آن حضرت را امر کند که بر امت آن را نخواند، مگر پس از این که هر بخشی از آن را در زمان و مکان معینی که با تبلیغ آن آیات مناسبت دارد، نازل کند.۲
ت2 نزدیکی مضمون حدیث یاد شده با دیدگاه مشبّهه
مضمون حدیث مذکور به دیدگاه مشبّهه(قایلان به تشبیه) _ که قایل به قدم قرآن کریم هستند_ نزدیک است.۳
علامه مجلسی در پاسخ به این اشکال، شیخ صدوق را قایل به قدم قرآن ندانسته است.۴ شیخ صدوق در التوحید، در باب «القرآن ما هو» به تفصیل، و در باب «الاعتقاد فی القرآن» در اعتقادات الإمامیة به اختصار، حدوث قرآن را بیان کرده است.۵ لکن عبارت شیخ مفید در ظاهر، گویای تعارض نزول دفعی قرآن با قدم قرآن است.۶ و حال آن که نزول دفعی ناظر به نحوه نزول آن است و ایجاد قرآن از ناحیه خداوند به لحاظ رتبی پیش از مرتبه نزول آن است. در واقع، حدوث و ایجاد قرآن در قالب الفاظ و حروفی که بر معانی خویش دلالت
1.. فقه القرآن، ج۱، ص۱۷۹؛ المنتخب من تفسیرالتبیان، ج۱، ص۴۷.
2.. بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۵۳.
3.. تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۴.
4.. بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۵۳.
5.. التوحید، ص۲۲۳-۲۲۶ و۲۲۹؛ إعتقادات الإمامیة، ص۸۳.
6.. تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۴: «ماأشبهه ما جاء به الحدیث بمذهب المشبهة الذین زعموا أن الله سبحانه لم یزل متکلما بالقرآن و مخبرا عما یکون بلفظ کان...» .
