استدلال روايي شيخ صدوق بر نزول دفعي قرآن کريم و نقد ادلّه مخالفان - صفحه 33

انتظار نزول مجدد ندارد؛ زیرا نزول اولیه ناظر به آگاهی ازجمیع قرآن و آگاهی از رسالت خویش است؛ اما نزول مجدد ناظر به زمان تبلیغ و رساندن آن دسته از آیات به مردم است.

نزول جمیع قرآن در شب قدر امری بعید و خلاف ظاهرقرآن، روایات متواتر و اجماع علماست۱

1. اگر منظور شیخ مفید آیات «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلی مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِیلًا» و «وَ قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً..» است،۲ با این آیات نزول تدریجی اثبات می‌شود، نه نفی نزول دفعی، اما اگر وی ظهور آیات «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ..» ، «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ» ، «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ»۳ را در نزول بخشی از قرآن می‌داند، در مقابل این إدعا، بزرگان دیگری همچون علامه مجلسی و علامه طباطبایی ظهور همین آیات را در نزول کل قرآن دانسته‌اند.۴
2. اما این که شیخ مفید، نزول جمیع قرآن را در شب قدر مخالف ظاهر روایات متواتر دانسته، اگر مراد وی روایاتی است که ناظر به نزول برخی از آیات در شرایط زمانی و مکانی کوناگون است، از این أخبار نزول تدریجی قرآن ثابت می‌شود، نه نفی نزول دفعی آن. اما اگر مراد وی روایاتی است که در آنها نزول دفعی قرآن نفی شده است، در منابع روایی چنین روایاتی وجود ندارد؛ چرا که اگر وجود داشت، شیخ مفید، سید مرتضی و نیز ابن شهرآشوب آن روایات را ذکر می‌کردند.
3. در باب مخالف اجماع بودن نزول جمیع قرآن در شب قدر، باید گفت چگونه این اجماع تحقق یافته و حال آن که بزرگانی از متقدمان إمامیه، پیش از شیخ مفید، همچون علی بن ابراهیم، کلینی، عیاشی و شیخ صدوق در این اجماع قرار ندارند؛ زیرا روایت نزول دفعی و تدریجی قرآن در تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم(سه بار) و در الکافی نقل شده است و شیخ صدوق علاوه بر تصریح به نزول دفعی و تدریجی در اعتقادات الإمامیه، آن روایت را در ألامالی و فضائل الأشهر الثلاثه نیز نقل کرده است.

وجوه دیگر آیه «...وَ لاتَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضی إِلَیْکَ وَحْیُهُ...»

در آیه مورد استناد صدوق «...وَ لاتَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضی إِلَیْکَ وَحْیُهُ..» دو

1.. همان.

2.. سوره إسراء، آیه ۱۰۶؛ سوره فرقان، آیه ۳۲.

3.. سوره بقره، آیه ۱۸۵؛ سوره دخان، آیه ۳؛ سوره قدر، آیه ۱.

4.. بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۵۳؛ المیزان، ج۲۰، ص۳۳۰.

صفحه از 40