می‌شود قبل از تمام شدن وحی، حضرت آیه را می‌دانسته است.^۱ در واقع، در صدر آیه علم به قرآن و قرائت آن پیش از اتمام وحی ناظر به نزول دفعی قرآن است که از طریق آن، حضرت یک بار به جمیع قرآن آگاهی یافته بود. ذیلِ آیه «مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضی إِلَیْکَ وَحْیُهُ» نیز همان گونه که سید مرتضی بیان کرده، به صراحت، دلالت بر نزول تدریجی قرآن دارد؛ زیرا بیانگر این است که هنوز وحی قرآن اتمام نیافته است.^۲ لذا در تبیین این آیه باید صدر و ذیل آن با هم در نظر گرفته شود؛ علاوه بر این که دلالت صدر و دلالت ذیل آن با یکدیگر هیچ تعارضی ندارد. لذا روشن می‌شود که شیخ صدوق به منظور اثبات مدعای خویش، در ذکر مویدات قرآنی ابتکار به خرج داده است؛ زیرا از میان آیات، دو آیه را ذکر کرده است که صدراً و ذیلاً دلالت بر نزول دفعی و تدریجی می‌کند.

بررسی احاطه علمی پیامبر صلی الله علیه و آله به آسمان چهارم

درباره اشکال کلامی شیخ مفید _ که پیامبر صلی الله علیه و آله را دارای احاطه علمی به آسمان چهارم نمی‌داند_ باید گفت که در منابع روایی، روایات بسیاری بیانگر گستره وسیع علم معصومان علیهم السلام است؛ همچون روایاتِ ابواب «فی علم الأئمة بما فی السماوات و الأرض و الجنة و النار و ما کان و ما هو کائن إلی یوم القیامة»، «فی الأئمة علیهم السلام أنهم أعطوا علم ما مضی و ما بقی إلی یوم القیامة»، «أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام یَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ وَ أَنَّهُ لایَخْفَی عَلَیْهِمُ الشَّیْ ءُ»، «أَنَّ الْأَئِمَّةَ وَرِثُوا عِلْمَ النَّبِی وَ جَمیع الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ».^۳علامه طباطبایی با توجه به آیات «عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ..» و «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لایَعْلَمُها إِلَّا هُوَ..» بر این باور است که علم غیب به اصالت از آن خداست، و به تبعیت خدا دیگران هم می‌توانند به مقداری که او بخواهد به تعلیم او داشته باشند.^۴ لذا با توجه به این مبنا استبعادی ندارد که پیامبراکرم صلی الله علیه و آله از قرآن نازل شده به بیت معمور آگاهی کامل داشته باشد.

بررسی ادله سید مرتضی

سه دلیل از ادله سید مرتضی همان اشکالات شیخ مفید است که بررسی شد.^۵ اما