بررسى مفهوم امامت در پرتو آيه ملك عظيم - صفحه 71

الرسول است. خلافت در اين كلام، به صورت مطلق بيان شده؛ پس خليفه خدا كسى است كه از سوى او داراى سلطنت و مقام آمريّت شده است. خليفه رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلمنيز وصىّ اوست كه تمام شئون و مقامات رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلمرا به جز نبوّت داراست. رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلممقام امامت و افتراض الطاعة دارد؛ پس خليفه او نيز داراى چنين مقامى خواهد بود. بدين‏رو، اميرالمؤمنين عليه ‏السلام مراد از ملك را همان مقام امر و نهى معرّفى فرموده و خلافت را مرادف با امامت به كار برده است؛ چنان كه امام باقر عليه ‏السلام امامت و خلافت را توأم به كار برده و فرموده: «يعني الإمامة و الخلافة.» (۴۹: ج ۲۳، ص ۲۹۰)
علاوه بر روايات اهل بيت عليهم ‏السلام ـ كه از طريق علماى شيعه نقل شده است ـ اهل سنّت نيز رواياتى نقل كرده‏اند كه خاندان پيامبر را آل ابراهيم و واجب الطاعه معرّفى مى‏كند.
مرحوم آيت‏اللّه‏ نمازى شاهرودى مى‏نويسد:
... و از دانشمندان عامّه، حاكم حسكانى حنفى در كتاب شواهد التنزيل، ص 143ـ 147 رواياتى نقل نموده كه محصول آنها اين است: محسود در اين آيه آل‏محمّد عليهم ‏السلام مى‏باشند و آنان‏اند آل‏ابراهيم كه به آنان، خداوند علم و كتاب و حكمت و وجوب اطاعت عنايت فرموده است. ۱

5. معناى ملك عظيم از نظر مفسّران

برخى از مفسّران اهل تسنّن، دست از معناى لغوى و اصطلاحى مُلك برداشته و آن را به نبوّت، ثروت، كثرت ازواج و... تأويل كرده‏اند. اين تفاسير گاهى در كتب مفسّران شيعه نيز ديده مى‏شود؛ زيرا كتب تفسير معمولاً جامع آراى مختلف در ذيل يك آيه‏اند. مفسّران شيعه به جهت بيان كامل ديدگاهها و طرح كلام ائمّه عليهم ‏السلام در ضمن آراى مختلف‏ـ يا به دلايل ديگرـ اقوال مفسّران اهل سنّت را مطرح كرده‏اند.

1.ر. ك: شواهد التنزيل / ۱۴۶. محقّق كتاب در پاورقى مى‏نويسد: و أخرجه أيضا ابن المغازلي في الحديث (۳۱۷) من مناقبه، كما أخرجه ابن‏حجر في الآية (۶) التي ذكرها في الصواعق، ص ۹۳؛ و الشيخ عبيداللّه‏ في أرجح المطالب، ص ۷۶.

صفحه از 89