بررسى سندى زيارت جامعه كبيره - صفحه 107

مؤيّد آن، عبارت «زيارت جامعه كبيره» است كه از امام هادى عليه ‏السلام روايت شده: «و إياب الخلق إليكم و حسابهم عليكم: بازگشت مردم به سوى شماست و حسابشان (نيز) بر عهده شماست.»
معناى اين تأويل چنان است كه: ظاهرا ضمير «نا» در «إلينا» و «علينا» به خداوند متعال باز مى‏گردد؛ امّا در باطن، به ائمّه عليهم ‏السلام بر مى‏گردد؛ چون آنها در دنيا و آخرت، واليان امر و نهى خداوندند و امر و فرمان، همه از آنِ خداست و به هر يك از خلق خود كه بخواهد، تفويض مى‏كند و ترديدى نيست كه رجوع مردم در روز قيامت، به سوى آنان است و حسابشان (نيز) بر عهده آنان مى‏باشد و آنها دوست خود را وارد بهشت مى‏كنند و دشمن خود را به جهنّم مى‏سپارند. ۱ همان گونه كه در بسيارى از خبرها آمده كه اميرالمؤمنين عليه ‏السلام قسيم بهشت و دوزخ است». (32: ج 2، ص 788 ـ 789)
12ـ 2) سيّد صدرالدين طباطبايى (م 1154ه) حديث رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم را نقل مى‏كند كه فرموده است: «أَنا و علىٌّ من شجرة واحدة و سائر الناس من شجر شتّى: من و على از يك درخت هستيم و ساير مردم از درختهاى گوناگون‏اند.» سپس مى‏افزايد: «شايد معناى «واحدة»، آن معنايى نباشد كه «تاء وحدت» افاده مى‏كند؛ يعنى وحدت ظاهرى كه ملاك آن تشخيص يگانگى به حسب وجود عينى است؛ بلكه (ممكن است) واحديّت ذاتى واقعى معنوى باشد، مطلبى كه شبيه مضمون آن در زيارت جامعه كبيره وارد شده است كه مى‏فرمايد:
أشهد...أنَّ أرواحكم و نوركم وطينتكم واحدة، طابت و طهرت بعضها من بعض.گواهى مى‏دهم...كه ارواح شما و نور شما و طينت شما يكى است، پاكيزه و پاك شده، بخشى از بخش ديگر است.
بنا بر اين تفسير، كلمه «شتّى: گوناگون» در سخن آن حضرت، وصف درخت است به اعتبار آن كثرت در مقابل اين وحدت؛ پس «تاء» وحدت، ضدّ آن نيست».

1.نويسنده در گفتارى ديگر، به بررسى اين مضمون پرداخته است. ترجمه اين گفتار، ان شاءاللّه‏ در يكى از شماره‏هاى آينده سفينه درج مى‏شود. (ويراستار)

صفحه از 115