ترجمه رساله الابانه - صفحه 157

ويژه ماست و مى‏پندارم كه شما آن را از ما به عاريت گرفته‏ايد.
تا معتزلى به يهودى:
اين سخن، تو را بى‏نياز نمى‏كند و راه نفوذ حجّت و دليل را در برابر تو، نمى‏بندد؛ چرا كه گذشتگان شما گروه يهود، از دشمنان پيامبر ما رسول خدا بوده و نسبت به او بغض و حسد داشته‏اند. به همين دليل، معجزاتى را كه به چشم خود ديدند، منكر شدند و آنچه را از آيات او دانستند، ردّ كردند. پس آن را در هم پيچيدند، كتمان كردند، بر آن سرپوش نهادند و نقل نكردند.
انكار و كتمان، در بين تعداد زياد و جمعيّت بسيار جايز است. اين كار، همانند تبانى و سازش پنهانى نيست كه در مورد گروه زياد، محال است. تفاوت بين «تبانى و سازش» با كتمان، اين است كه خبر، ناچار به «شكل و ساختار» نياز دارد و وقوع ساختار و شكل ساختگى و جعلى در بين جماعات، صورت نمى‏گيرد، مگر بعد از اتّفاق و سازش پنهانى از طريق اجتماع نامه‏نگارى؛ و محال است كه اتّفاق و سازش پنهانى در يك جمع كثير روى دهد؛ پس جعل خبر در بين آنها به وجود نمى‏آيد. ولى كتمان ممكن است پيش بيايد؛ چون كتمان نياز به شكل و ساختار ندارد. كتمان، صرفا پنهان كردن و نقل نكردن خبر است. پس هرگاه زمينه‏ها و دلايل كتمان فراهم شود، پنهان كردن حاصل شده و به ملاقات و مكاتبه نياز نمى‏افتد و اين فرق صحيحى است براى كسى كه در آن تأمّل كند.
ما ترديد نداريم كه براهمه ۱ و تمام فرقه‏هاى فلاسفه، همه معجزات موسى عليه ‏السلام را انكار كردند. پيشينيان آنان نيز معجزاتش را پوشاندند و نقل نكردند. و امّا ادّعاى شما بر اينكه سلف شما ديندار، امانتدار و مطيع خداى تعالى و پيرو موسى عليه ‏السلام بودند، واقعيّت چنين نيست. آنچه از حالت ايشان روشن است، دشمنى و مخالفت زيادشان با پيامبرشان است.
آيا اينان همان كسانى نبودند كه به موسى گفتند: «لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى نَرى اللّه‏ جَهْرَةً: ما به تو ايمان نخواهيم آورد تا اينكه خداوند را آشكارا ببينيم؟» (بقره (2) / 55) اينان همان كسانى بودند كه وقتى پيامبرشان از آنها غيبت گزيد، گوساله را معبود خود قرار دادند. (بقره (2) / 51) اينان كسانى بودند كه: «آذوا مُوسى فَبَرَّأهُ اللّه‏ مِمّا قالوا و كانَ عِنداللّه‏ وجيها: موسى را آزردند و خدا او را از

1.در مورد براهمه بنگريد: ۱۰: ص ۳۳۹.

صفحه از 180