ترجمه رساله الابانه - صفحه 160

ايشان، ما را خبر دادند كه آنان چيزى را كه شما ادّعا مى‏كنيد، از اين نصوص، نشنيده‏اند و چنين نصوصى آن چنان كه شما مى‏پنداريد، حقيقت ندارد. افزون بر اين، ما از شما بيشتريم و گذشتگان ما نيز از پيشينيان شما بيشتر. و تواتر شما زمانى برايتان حجّت است كه نقل معارضى نداشته باشد؛ در حالى كه نقل سلف ما معارض آن است و آنها از شما بيشترند.
يهودى به معتزلى:
از سخنگو! تو تنها به دست خودت، راههاى آسان و زودياب براى ما مى‏گشايى. اگر اين سخن، آنچه را او از نصّ روايت كرده، باطل كند، پس همان سخن، چيزى را كه تو در معجزات نبوّت روايت كردى، باطل مى‏سازد؛ چرا كه ما مى‏توانيم بگوييم:
ما گروه يهود نيز بدين‏گونه، به همراه همه منكران معجزاتى كه روايت كردى، از نصارى و مجوس و همه فلاسفه و براهمه، بيشتر از جمعيّت شما مسلمانان هستيم. همچنين گذشتگان ما از گذشتگانشان از سلف اوّل خود كه در عصر پيامبر شما مى‏زيستند ـ و بى‏ترديد، شمار گذشتگان ما در آن زمان، بيشتر از گذشتگان شما بودـ به ما خبر دادند كه هيچ آيه‏اى و معجزه‏اى به دست پيامبرتان نديده‏اند. تواتر شما زمانى حجّت است كه معارض نداشته باشد و حال آنكه تواتر شما معارضى دارد كه رساتر و محكم‏تر از مدّعاى شماست. اين نكته، بطلان و فساد مدّعاى شما را مى‏رساند.
معتزلى به يهودى:
شماـ گروه كفّارـ منكريد، نه راوى و نفى كننده‏ايد، نه اثبات‏كننده. خبر در حقيقت، چيزى است كه راوى به آن خبر مى‏دهد، از آنچه به گوش خود شنيده ويا به چشم خود ديده است؛ در حالى كه نفى‏كننده، چيزى را ادراك نكرده كه به آن خبر دهد. پس قول نافى نمى‏تواند معارض باشد براى قول كسى كه خبر داده به آنچه علم يافته و به يكى از حواسّ خود ادراك كرده و براى او محقّق شده است. بنابراين منكر همانند شاهد نيست و در حقيقت، شاهد همان اثبات‏كننده است، نه نافى. ولى ما و پيشينيانمان اثبات كننده و استوار سازنده چيزى هستيم كه آنان دانسته‏اند و از چيزى خبر مى‏دهيم كه ايشان ادراك كرده‏اند و بر چيزى گواهيم كه آنان خود گواهش بوده‏اند. پس خبر نزد ماست نه شما و انكار شما با آن معارضه نمى‏كند؛ چرا كه انكار براى شما ممكن است نه محال، و حجّت ـ به

صفحه از 180