افزون بر اين، هيچ دليل عقلى اقامه نشده است كه انسان هر عهدى را كه با هركس و در هرجا مى‏بندد، بايد هميشه و در همه حال به ياد داشته باشد. مهم آن است كه بتواند آن را در هنگام ضرورت، به ياد آورد. به همين جهت، خداى تعالى در آيه ذرّ تأكيد مى‏كند كه اخذ ميثاق بدان جهت انجام گرفته است كه جايى براى ادّعاى غفلت يا اثرپذيرى از پدران براى احدى نباشد. «شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ القِيامَةِ إِنّا كُنّا عَنْ هذا غافِلِينَ * أَوْ تَقُولُوا إِنَّما أَشْرَكَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَكُنّا ذُرِّيَّةً مِن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنا بِما فَعَلَ المُبْطِلُونَ: گواهى مى‏دهيم. تا اينكه روز قيامت نگوييد ما از اين غافل بوديم يا بگوييد پدران ما پيش از ما مشرك بودند و ما فرزندان بعد از آنها هستيم. آيا ما را به جهت آنچه باطل‏گرايان انجام داده‏اند، هلاك مى‏كنى؟» (اعراف (۷) / ۱۷۲)
پس بر مبناى عقل، هيچ مانعى ندارد كه خداوند متعال، ارواح انسانها را به ابدانى ذرّى - كه مادّه اصلى همين بدنهاى دنيوى است - متعلّق سازد، به آنها عقل و فهم و شعور عطا فرمايد، آنها را قدرت انتخاب افاضه كند، امورى را به آنها بشناساند، از آنها بر آن امور اقرار گيرد، با آنها بر رعايت آن امور عهد بندد، سپس اصل آن معارف را در آنها حفظ كند و جزئيّات و خصوصيّات زمانى و مكانى را از ياد آنها ببرد و هر وقت بخواهد به يادشان آورد.
مرحوم سيّد مرتضى نظير همين بحث را در امالى خويش، در تفسير آيه ذرّ مى‏آورد و تصريح مى‏كند كه مدلول ظاهرى روايات اخراج ذرّيّه آدم عليه السلام از پشت او و اقرار گرفتن از آنها به ربوبيّت، علاوه بر اينكه عقلاً محال است، با ظاهر آيه شريفه نيز منافات دارد. به اعتقاد وى، ظاهر آيه شريفه دلالت دارد كه خداوند، فرزندان بنى‏آدم را از پشت آنها بيرون كشيد نه فرزندان آدم را از پشت آدم عليه السلام. (نك: 5: ج 1، ص 20)
دليل عقلى بر استحاله وجود انسان به صورت ذرّى و تكليف كردن او، پيش از اين مورد بحث و بررسى قرار گرفت؛ امّا مخالفت ظاهر آيه با اخراج ذرّيّه آدم از