تحليل گفتمان ادبى خطبه ‏هاى حضرت زينب(س) - صفحه 140

معناشناختى گفتمان، يكى از ابعادى كه در بر انگيختن عاطفه مؤثّر است، وجود كلماتى است كه خود به تنهايى بار عاطفى دارند. (7: ص 144) در خطبه حضرت زينب(س) در كوفه كلماتى همچون: البكاء، الدمعة، الرنّة، دم، به تنهايى داراى بار عاطفى‏اند.
10. برجسته بودن عنصر عاطفه به عنوان عاملى تأثيرگذار كه خطبه حضرت زينب (س) در كوفه، اقتضاى آن را دارد.
يكى از مهم‏ترين ابعادى كه در تحليل ساختارهاى درونى گفتمان، مورد توجّه قرار مى‏گيرد، عنصر عاطفه است. «در واقع عواطف همچون عطرى هستند كه در سرتاسر گفتمان پخش مى‏شوند و فضاى آن را با بوى ملايم يا تند خود تحت تأثير قرار مى‏دهند.» (همان: ص 137) در بررسى ابعاد عاطفى خطبه حضرت زينب(س) در كوفه، همين بس كه كلّيّه ساختارهاى بيرونى اين خطبه، همچون الفاظ و عبارات، صور خيال، موسيقى و آهنگ موجود در متن - همان‏طور كه به آنها اشاره شد - نمود و نتيجه‏اى از اين عاطفه سرشارند. شايد همان فرياد دردناك و لرزه بر انداز آن حضرت و خطاب او به اهل كوفه، با عنوان اهل نيرنگ و فريب‏۱كه يادآور فريادهاى «يا أشباه الرجال و لا رجال»(8: ص 71) پدر بزگوارشان اميرالمؤمنين است - بتوان به عنوان نقطه اوج اين عاطفه دانست.
7-2-2) تحليل بافت متنى خطبه حضرت زينب(س) در مجلس ابن‏زياد
خطبه ايشان در مجلس ابن‏زياد، در قالب گفتگو و در چند جمله ميان حضرت و ابن‏زياد شكل گرفته است. از ويژگيهاى بافت متنى اين خطبه مى‏توان به موارد زير اشاره كرد:
1. استفاده از الفاظ ساده و استوار و عباراتى غير آهنگين كه نشان از صبر و بردبارى فراوان حضرت زينب دارد. ايشان در جواب ابن‏زياد كه از او سوال كرد:

1.يا أهل الكوفة، يا أهل الختر و الغدر.

صفحه از 148