2. گفتمان
گفتمان معادل واژه فرانسوى )discourse(اصطلاحى زبانشناسى است كه به سرعت، كاربرد وسيعى يافت. (3: ص 22) جى.اى.كادن در فرهنگ اصطلاحات، گفتمان را در اطلاق به مباحث بسيار عالمانه و دقيق گفتارى يا نوشتارى پيرامون يك موضوع فلسفى، ادبى، سياسى، اجتماعى، دينى، فرهنگى و هنرى به كار مىبرد. (14: ص 26) گفتمان در مفهوم سنّتى - فلسفى آن به معنى دليلآورى و بازتاب روشمندانه و كنترلشده گفتارى يا نوشتارى است. (5: 1380) نيز گفتمان را مراوده كلامى، بدهبستانى بين گوينده و شنونده، باز نمود يك صدا در دل يك متن و تلازم گفته با كاركردهاى اجتماعى و معنايى دانستهاند. (15: ص 10) به عبارت ديگر، گفتمان عبارت است از زبان به هنگام كاربرد به منظور برقرارى ارتباط (1: ص 26) و به طور كلّى، اصطلاحى عام است براى نمونههاى كاربردى زبان يعنى زبانى كه در اثر برقرارى ارتباط، توليد شده است و برخلاف دستور زبان - كه با عبارتها و جملهها سر و كار دارد - گفتمان با واحدهاى زبانى بزگتر چون پاراگراف، مصاحبه، مكالمه و متن سر و كار دارد. (همان)
شرط اصلى گفتمان گفتگو يا همه پرسه است. هرنوع گفتار، كلام و نوشتار، جريانى اجتماعى محسوب مىشود. گفتمانها برحسب زمان و مكان متفاوتاند؛ (14: ص 55) مثلاً گفتمانى كه ميان يك دانشجو و همكلاسى او در بيرون از دانشگاه صورت مىگيرد، با گفتمانى كه ميان همان دانشجو و همكلاسى او در كلاس صورت مىگيرد، متفاوت است.
از تعاريف ذكر شده چنين بر مىآيد كه گفتمان پديدهاى است زبانى متأثّر از اجتماع و نوع و كيفيّت آن از موقعيّتى به موقعيّت ديگر، تفاوت دارد.
