جلوه‏ هاى بلاغت در كلام پيام‏ آور عاشورا، حضرت زينب (س) - صفحه 159

چيزى است با چيزى در معنى. تشبيه بايد داراى چهار ركن باشد: 1. مشبّه يا چيزى كه آن را تشبيه مى‏كنند. 2. مشبّه به يا چيزى كه مشبّه را بدان مانند مى‏كنند. 3. وجه شبه يا امرى كه ميان مشبّه و مشبّه به مشترك است. 4. ادات تشبيه مانند ك، كأنَّ، مثل، شبه، ماثل، شابه و الفاظى ديگر مانند: يحكي، ضاهي، يضاهي و غيره.
تشبيه در سخنان زينب (س) مانند: «إنّما مثلُكم كَمَثَلِ التي نقضت غزلَها مِن بعدِ قوّةٍ أنكاثاً تتّخذون أيمانَكُم دخلاً بينكم: همانا مَثل شما مثل آن زن نادانى است كه رشته‏هاى خود را محكم و نيكو مى‏بافت و سپس آن را مى‏گشود و از هم باز مى‏كرد.» (همان: ج 45: ص 108)
زينب(س) مردم كوفه را به آن زن بى‏خرد و نادان تشبيه مى‏فرمايد و وجه تشبيه مردم كوفه به آن زن نادان، اين است كه آنان نيز سرمايه خود را به باد دادند و بافته‏هاى خود را وا تابيدند و همه را نابود كردند و از بين بردند.
و در جاى ديگر مى‏فرمايد: «أو كمرعىً على دمنة أو كفضّة على ملحودة: يا در مثل، شما به گياه و علفى مى‏مانيد كه در مزبله روييده باشد يا نقره‏اى كه بر روى قبرى گذارده باشند و قبر را بدان تزيين كنند يا گچى كه بر قبر بمالند و آن را آراسته كرده باشند.» (همان: ج 45، ص 108) زينب(س) در اين قسمت، دو مثل ديگر مى‏آورد و مردم كوفه را به آن دو تشبيه مى‏فرمايد: در يك مثل مى‏فرمايد: شما همچون گياه سبزى مى‏مانيد كه روى مزبله‏ها سبز شده باشد؛ يعنى ظاهرى آراسته و خوش داريد، ولى باطنى زشت و زيانبار و اصل و ريشه شما متعفّن است. امكان دارد كسى فريب ظاهر شما را بخورد و شما را مردمى صحيح‏العمل و خوب بپندارد؛ ولى وقتى در كنار شما قرار بگيرد، تعفّن و بوى كريه شما او را مى‏آزارد و به ناچار، شما را طرد مى‏كند و رها مى‏سازد.
ايشان در مثل ديگر، تشبيه ديگرى به كار برده‏است؛ منتهى در ضبط لفظ آن ترديد است كه آيا فِضّه است كه به معنى نقره مى‏باشد يا قصه كه به معنى گچ آمده است.

صفحه از 164