نقش فنون بلاغت در فهم متون دينى - صفحه 71

حضرت فرمود: كدام امر است؟ عرض كرد: اين گفته خداوند «ثمّ ليقضوا تفثهم وليوفوا نذورهم: سپس آلودگى هاى خود را بزدايند و به نذر خود وفا كنند.» حضرتش پاسخ داد: زدودن آلودگى، ديدار امام، و وفا به نذر، مراسم حج است.
عبداللَّه‏بن سنان خدمت امام صادق عليه السلام رسيد و درباره مفهوم آيه پرسيد. حضرت فرمود: گرفتن موى پشت لب، چيدن ناخن و مانند اينها.
گفت: فدايت شوم! ذريح محاربى از شما اين گونه نقل كرد كه منظور از زدودن آلودگى، ديدار امام، و وفاى به نذر، مراسم حج است.
حضرت فرمود: ذريح راست مى‏گويد و تو هم راست مى‏گويى؛ قرآن ظاهرى دارد و باطنى. آنچه را ذريح تحمّل مى‏كند، چه كسى مى‏تواند تحمّل كند؟ ۱
بدين ترتيب، امام معناى باطنى واژه «تفث» را كه ديدار با امام است، به ذريح مى‏آموزد، امّا به ابن‏سنان نمى‏گويد.
مذهب و گرايش فكرى مخاطب، جهت ديگرى است كه همواره مورد توجّه معصومان عليهم السلام بوده است. در روايتى وارد شده است عبداللَّه ديصانى (كه ملحد بود) از هشام‏بن حكم مى‏پرسد: تو كه خدايت را توانا مى‏دانى، آيا مى‏تواند جهان را در تخم مرغى بگنجاند؛ بدون آنكه دنيا كوچك و تخم مرغ بزرگ شود؟ هشام نتوانست پاسخ او را بدهد. نزد امام صادق عليه السلام آمد و پرسش را مطرح كرد. امام به هشام فرمود: چند حس دارى؟ گفت: پنج حس. فرمود: كدام‏يك كوچك‏تر است؟ گفت: چشم. فرمود: عدسىِ چشم چه اندازه است؟ گفت: به اندازه يك عدس يا كوچك‏تر از آن. فرمود: اى هشام! پيش رو و بالاى سر خود را بنگر و بگو چه مى‏بينى؟ گفت: آسمان، زمين، خانه‏ها، كاخها، نهرها و كوهها را مى‏بينم. امام فرمود: خدايى كه مى‏تواند تمام اين اشيائى را كه ديدى در يك عدس يا كوچك‏تر جاى دهد، مى‏تواند جهان را در تخم مرغى جاى دهد؛ بى آنكه دنيا كوچك شود و تخم

1.۱۱: ج ۴، ص ۵۴۹

صفحه از 79