داشته است؛ بنابراين، اين گونه روايات در موقعيّت خاصّى وارد شده كه گروهى از اعراب تازه مسلمان، پس از نابودى كفر و شكستن بتها، علاقه گذشته را در دل، پنهان داشته و براى نگهدارى آثار پيشينيان، اين‏گونه كارها را انجام مى‏دادند (بتها را نقاشى مى‏كردند). چنان كه امروزه نيز توسّط گروهى حفظ آثار مجوس تبليغ مى‏شود. لذا پيامبر صلى اللَّه عليه و آله با اين شدّت - كه مناسب كفار و امثال آنهاست با آنها برخورد كرد تا اساس كفر از حوزه حكومت توحيدى دفع شود. ^۱
بدين ترتيب، فهم صحيح برخى روايات با شرايط زمانى پيوند خورده است؛ به اين بيان كه وقتى شرايط زمانى و مكانى تغيير يابد، شايد بعضى احكام عوض شود.
گاه به رواياتى برمى‏خوريم كه از خريد و فروش خون جلوگيرى كرده‏اند. ^۲ امّا با توجّه به شرايط عصر صدور، متوجّه مى‏شويم كه در آن دوره، از خون فقط براى خوردن استفاده مى‏شده است. بر اين اساس، حكم حرمت آن در نصوص به همان مورد (خوردن) انصراف دارد و امروزه كه در جهت منافع عقلايى مصرف مى‏شود، ديگر دليلى بر نهى بيع آن يافت نمى‏شود.
گفتنى است گاه موقعيّت و شرايط زمانى متفاوت، زمينه اختلاف روايات را فراهم كرده است. از آنجا كه شخص بليغ برخلاف شرايط زمانى سخن نمى‏گويد، معصومان عليهم السلام نيز از اين قاعده مستثنى نبوده‏اند و درباره احكام متغيّر - كه تابع مصالح و مفاسد زمانى و مكانى است - متفاوت نظر داده‏اند. اگر ما به مقتضاى زمان آگاه نباشيم، احاديث را متعارض و غير قابل جمع مى‏دانيم. به طور مثال، روايات زيارت امام حسين عليه السلام كه برخى روايات زيارت آن حضرت را واجب مى‏دانند. 13: ^۳ و برخى ديگر مستحب مى‏دانند.^۴
موقعيّت و فضاى حاكم بر جامعه، گاه اقبال و گاه بى‏رغبتى نسبت به آن موضوع است و اين تفاوت فضا موجب تفاوت حكم شده است.
بنابراين، شناخت مقتضا و موقعيّت زمانى به فهم صحيح روايات مى‏انجامد كه تعارض واقعى ميان روايات نيست؛ بلكه ايراد احكام مختلف و به ظاهر متعارض