اعجاز و تحدّى قرآن از نظر آيت ‏اللَّه ميرزا مهدى اصفهانى - صفحه 51

نيز گفته‏اند كه وجه اعجاز قرآن، اشتمال آن بر نظم شگفت و اسلوب عجيب آن است كه با نظم و نثر عرب در شروع، مقاطع و فواصل مخالف است... و برخى از معتزله بر اين قول‏اند. باقلانى مى‏گويد: وجه اعجاز قرآن مجموع اين دو امر، يعنى بلاغت و نظم شگفت آن است. همچنين گفته‏اند: وجه اعجاز قرآن اشتمال آن بر اِخبار از غيب است. و گفته شده عدم اختلاف و تناقض در قرآن - با وجود طول و امتداد آن - سبب اعجاز قرآن است. سيّد مرتضى از ما و عدّه‏اى از عامّه - از جمله نظّام - به صرفه معتقد شده‏اند... (40: ج 17، ص 224)
آيت‏اللَّه سيّد ابوالقاسم خويى پس از بحث در مورد فصاحت و بلاغت قرآن مجيد، بر جنبه هدايتگرى آن اشاره مى‏كند و مى‏نويسد:
اين يكى ديگر از امتيازات و آثار عجيب و شگفت‏انگيز قرآن مجيد است. اينك چند نمونه ديگر از معارف قرآنى كه نمودار اعجاز آن است، مى‏آوريم تا روشن شود كه اعجاز قرآن فقط به روش بلاغتى آن نيست و در دانش و معارف خود نيز معجزه است و نمى‏توان به پايه آن رسيد. (15: ص 62)
ايشان سپس موارد زير را به عنوان وجه اعجاز قرآن برمى شمارد و به تبيين آنها مى‏پردازد:
1.معارف عقلى قرآن. 2. اعجاز در هماهنگى قرآن. 3. اعجاز قرآن از نظر تشريع و قانون‏گذارى. 4. حقايق خلل‏ناپذير در قرآن. 5. اخبار غيبى قرآن. 6. اسرار آفرينش در قرآن. (15: ص 62 - 110)
در دايرة المعارف تشيّع، ذيل عنوان «اعجاز قرآن» مى‏خوانيم:
در باب سبب اعجاز قرآن، متكلّمان نظريّه‏هاى مختلفى ابراز كرده‏اند. بيشتر متكلّمان اماميّه از نظريّه‏اى جانبدارى مى‏كنند كه بر مبناى آن، اعجاز قرآن معلول فصاحت و بلاغت آن است. با اين همه، ديگر نظريّه‏ها را نيز غير ممكن نمى‏دانند... فهرست نظريّه‏ها يا ديدگاه‏ها در باب سبب اعجاز قرآن، بدين شرح است: الف) نظريّه صرف (= روش صرفه)؛ ب) نظريّه فصاحت و بلاغت (=روش اعجاز)؛ ج)نظريّه اسلوب ويژه؛ د) نظريّه اِخبار از غيب؛ ه) نظريّه راست‏گفتارى (= استقامت بيان در قرآن)؛ و) نظريّه وجود معارف حيرت‏انگيز

صفحه از 83