گزارشى از جلسات نقد و بررسى كتاب «مكتب در فرآيند تكامل» بخش دوم كتاب‏ - صفحه 150

و يا از چه نسخه‏هايى نقل حديث كرده است. فهرست نجاشى نشان مى‏دهد كه در آن زمان چقدر دقت مى‏شده كه كدام كتاب از كدام طريق روايتش معتبرتر است. اينگونه نبوده كه هركس هر كتابى را بردارد و مطالبى را در آن اضافه كند و كسى هم متوجه نشود. درباره خود مفضل، نجاشى مى‏گويد در آثار او دست برده شده است، اما آيا اينكه افزوده‏ها وارد كتب روايى شيعه شده است، محل بحث است.
يكى از كتابهاى او كه مورد استناد مؤلّف هم قرار گرفته است، كتاب الهفت مى‏باشد كه به مفضل منسوب است. اين كتاب كه توسط اسماعيليه ضبط و نشر داده شده، اخيراً مورد تحقيق توسط يكى از نويسندگان اسماعيلى قرار گرفته و او در مقدمه تصريح مى‏كند كه اين كتاب توسط مفضل نوشته نشده بلكه آن را يكى از اسماعيليه تأليف كرده است. ضمن اينكه مطالب اين كتاب در مجموعه‏هاى روايى شيعه مورد استفاده قرار نگرفته است.
با توجّه به اين نكات نمى‏توان با قاطعيّت حكم به غالى بودن مفضل داد و نه مى‏توان او را سرسلسله جريان تفويض دانست. ضمن اينكه برخى علماى رجال گفته‏اند غلات در كتابهاى او دست برده‏اند و نه اينكه او خود حديث جعل كرده است. براى مثال، ما درباره ابوالخطاب و يا مغيره بن سعيد از امام صادق عليه السلام رواياتى داريم مبنى بر اينكه او در كتب اصحاب ائمه دست مى‏برده است و حديث جعل مى‏كرده است، در حالى كه درباره مفضل، چنين مطلبى از قول معصوم نقل نشده است.
حتى اگر رواياتى كه مفضل نقل كرده است، بخصوص بخش كتاب الحجه كافى را بررسى كنيم، در اكثر آنها مطلبى كه نشان دهد او قائل به تفويض بوده به چشم نمى خورد. براى مثال اگر به كتاب رجال مرحوم آيه اللَّه خوئى مراجعه كنيم، ايشان فهرست رواياتى را كه از هر راوى در كتب اربعه آمده است نقل كرده‏اند. اگر مرورى بر موضوعات اين روايات بكنيم و متن آنها را بررسى كنيم مطلبى كه به صراحت

صفحه از 146