كسانى از اهل كتاب كه كافر شدند و مشركان، در آتش دوزخ جاودانهاند. آنان
بدترين مردماناند (شرّ البريّة). كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى صالح انجام دادند، آنان بهترين مردماناند (خير البريّة).۱
در اينجا همه بشريّت به دو دسته يا گروه، براساس معيار كفر و شرك يا ايمان و عمل صالح تقسيمبندى شدهاند. ابتدا آن گروه كه بدترين انسانها هستند و دومى كه بهترين انسانها هستند.
به اين آيه نيز دقّت شود:
كسانى كه ايمان آوردند، و يهوديان و مسيحيان و صائبين، كسانى كه ايمان به خدا و روز جزا آورند و كار نيكو كنند، اجر آنها نزد خدايشان محفوظ است، آنان ناامنى و اندوه ندارند.۲
اين آيه نيز يكى از بسيار آياتى است كه در آن، قرآن به صورتى صريح بيان داشته كه اعمال صالح تنها با محك ايمان سنجيده مىشوند و نه با دين و يا گروهبندىهاى حزبى. معيار، تنها و تنها ايمان به خداست. قانون الاهى هرگز به سمت و سوى صحّه گذاشتن بر نژاد يا گروههاى مختلف مذهبى حركت نكرده و نمىكند. شكل خارجى يك عمل مىتواند از زمانى به زمانى ديگر، از مكانى به مكانى ديگر و از نژادى به نژادى ديگر تغيير كند. امّا اگر آنها تحت كنترل ايمان و يا يقين باشند، آنگاه عمل آنان، صالح است و فردى كه عمل صالح انجام مىدهد، شايسته رستگارى مىشود. بنابراين تمامى واژگان ارزشى قرآن كه به ارزيابى كيفى اعمال انسانى مىپردازد، چه اعمال نيك و چه زشت، بايد در معناى كنايى خود ارزيابى شوند و نه هميشه در معناىِ صرف، اوّليّه و دايرةالمعارفى خود.
در پايان، به سوره عصر اشاره مىكنم كه در (ترتيب نزول) يكى از نخستين سورههاى قرآن بود و ويژگىهاى اخلاقى انسان را به تصوير كشيده است.
به نام خداوند بخشاينده بخشايشگر. سوگند به عصر، كه انسان همواره در زيان است، مگر كسانى كه ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، و به حقّ توصيه كنند و به صبر سفارش كنند.۳
