آورد» ۱، با اين موضوع كه «ابوبكر پس از قتل حافظان قرآن در جنگ يمامه، قرآن را در مصاحفى گرد آورد و بعدها عثمان از اين مصاحف، متن واحدى را بهوجود آورد»، كاملاً يكسان نيست. اين مسأله كه «ابوبكر قرآن را بين دو جلد جمعآورى كرد» با اين موضوع كه «عثمان تنها يك متن واحد را بهوجود آورد»: (عثمان الّذى جَمَعَالمصاحف على مصحف واحد)، فرق دارد. اين مسأله كه «عثمان مسلمانان را برمبناى متن واحد متحد كرد» ۲: (جَمَعَ عثمان النَاس عَلى هذا المصحف)، با اين موضوع كه «ابوبكر عمل «جَمْعُ القرآن»، را انجام داد»، يكسان نيست ۳. جمعآورى قرآن از ابتدا (جمعالقرآن فىالصحيفه، فى صحف، فى مصحف، بيناللوحين) فعاليتى متمايز است و چنان كه ديديم، به افراد زيادى از نسل صحابه، شامل هر چهار خليفه بلافصل [ حضرت ]محمّد صلى اللَّه عليه و آله كه رهبران حكومت بودند، نسبت داده شده است. اين چهار نفر عبارتند از: ابوبكر، عمر، عثمان و [ حضرت] على عليه السلام.
تهيه متن مورد توافق همگان (جمعالمصاحف على مصحف واحد، جمعالناس على مصحف) كه در آن ريشه «ج م ع» از معناى «جمعآورى» تهى گرديده و به معانى «مقابلهكردن» و «تطبيقدادن»، بهكار برده مىشود، اقدامى است كه با نخستين جمعآورى، فرق دارد و تنها به يكى از جانشينان [ حضرت] محمّد صلى اللَّه عليه و آله يعنى عثمانبن عَفّان (م 644 - 654 م) نسبت داده شده است.
بنا بر روايت «جَمع القرآن»، اجزاى قرآن تقريباً تا دوازده سال بعد از رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، در يكجا گرد نيامدند. اين زمان، بيانگر تأخير بسيار زياد و زمانى است كه ياران ارشد [ حضرت] محمّد صلى اللَّه عليه و آله در سرزمينهاى فتحشده پراكنده گشته و بسيارى از مسلمانان نسل اوّل، از دنيا رفته بودند؛ اين موارد، بر دامنه مشكلات اين اقدام مىافزود.
به نحوه نگهدارى متون قرآنى اطمينان شد و قرآنىبودن آنها، بهوسيله توسل به
1.ابن حجر، فتح، ج ۹، ص ۱۸
2.دانى، كتابالمقنع، ص ۹
3.همان، ص ۷
