نگاهى به تاريخ قرآن‏ - صفحه 36

مهر تأييد او را دارند. امّا اختلافات منقول از صحابه درباره موضوعات قرآنى كه در زمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بين آنها جدايى افكنده بود، حوزه‏اى گسترده‏تر از اختلافاتِ لفظىِ صرف را دربرمى‏گرفت.
عبداللَّه [ بن مسعود] روايت مى‏كند:

درباره سوره‏اى از قرآن كه آيا 35 آيه دارد يا 36 آيه اختلاف‏نظر داشتيم. نزد پيامبر صلى اللَّه عليه و آله رفتيم، وى در حال گفت‏وگو با [ حضرت‏] على عليه السلام بود. وقتى به پيامبر صلى اللَّه عليه و آله عرض كرديم كه درباره قرائت اختلاف نموديم، چهره [ مباركش ]گلگون شد؛ در پاسخ فرمود: «كسانى كه پيش از شما بودند به‏خاطر اختلافاتشان هلاك گرديدند.» وى با على عليه السلام به نجوا پرداخت و [ حضرت ]على عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فرمان مى‏دهد هرگونه كه آموخته‏ايد، قرائت كنيد.» ۱.
مؤلّف بيان كرد، قرائت‏هاى مختلف با خود، تأييد پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را دارند. آن‏گاه چند سطر بعد روايتى را از عبداللَّه‏بن مسعود آورد كه بخشى از آن بدين‏قرار است: «وقتى به پيامبر صلى اللَّه عليه و آله عرض كرديم كه درباره قرائت اختلاف نموديم، چهره مباركش گلگون شد، در پاسخ فرمود: كسانى كه پيش از شما بودند، به‏خاطر اختلافاتشان هلاك گرديدند.» اگر مؤلف به اين بخش از روايت توجّه مى‏كرد، ديگر نمى‏گفت قرائت‏هاى مختلف با خود تأييد پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را دارند؛ چه اين كه اگر قرائت‏هاى مختلف از تأييد پيامبر صلى اللَّه عليه و آله برخوردار بودند، ديگر جاى آن نداشت كه آن حضرت در مقابل سخن عبداللَّه‏بن مسعود ناراحت شود و چهره‏اش گلگون گردد و بگويد: كسانى كه پيش از شما بودند، به‏خاطر اختلافاتشان هلاك گرديدند - مترجم.
نكته اصلى احاديثى كه از نظر گذشت، اين است كه نفس مخالفت، امرى به مراتب مهم‏تر از اختلافات قرائتى است. اگر از تفرقه بايد اجتناب شود، با همه وجوه قرائات، بايد مسامحانه برخورد كرد و حقّ اختلاف‏نظر را به‏طور متقابل به رسميّت شناخت.
زيدبن ارقم روايت مى‏كند مردى نزد پيامبر صلى اللَّه عليه و آله رفت و گفت: «عبداللَّه [ بن

1.همان، ص‏۲۳ - ۲۴

صفحه از 53