طرح مسأله
روششناسى روايات تفسيرى اهل بيت عليهم السلام، ما را به اين نكته رهنمون مىشود كه معصومان عليهم السلام در تفسير آيات الاهى، اصول و مبانى مشتركى دارند. اين نكته با در نظر گرفتن اين حقيقت كه ايشان در عين تعدّد، نور واحدند، دور از انتظار نيست. امّا از سوى ديگر، تفسير هر يك از معصومان عليهم السلام، داراى ويژگىهاى منحصر به فردى است كه آن را از تفاسير ديگر متمايز مىكند. اين ويژگىها بستگى تامّ و تمامى با پارامترهاى زمانى، مكانى و مخاطبان معصوم عليهم السلام دارد كه با ترسيم اين عوامل مىتوان به تحليل صحيحى از شاخصههاى تفسير معصومان عليهم السلام دست يافت.
در بررسى روايات تفسيرى امام سجاد عليه السلام - كه در سايه ادعيه صحيفه و كتاب زهد و حقوق ايشان مهجور مانده است - با دو ويژگى مهم مواجه مىشويم: نخست اين كه حدود نيمى از روايات تفسيرى امام سجاد عليه السلام را تأويل و ارائه معناى باطنى آيات تشكيل مىدهد، و ديگر اين كه امام عليه السلام در موارد بسيارى در تفسير آيات، مصاديق آنها را تعيين كرده است. اين نوشتار از طريق بررسى فضاى صدور روايات از جهت سياسى، فرهنگى و اجتماعى و نوع مخاطبان امام سجاد عليه السلام به تحليل دو ويژگى مذكور مىپردازد.
اوضاع سياسى دوران امام سجاد عليه السلام
امام سجاد عليه السلام در سال 38 هجرى قمرى، در زمان خلافت جدّش امير مؤمنان عليه السلام چشم به جهان گشود. در اين زمان، علاوه بر جنگ صفين كه صورت علنى مبارزه ميان على عليه السلام و معاويه است، تنور مخالفت ها و مبارزات فرهنگى ميان اين دو جبهه داغ بود. پس از شهادت امام على عليه السلام، مسلمانان به جاى بيعت با حسن بن على عليه السلام، با معاويه، به عنوان خليفه پيامبر بيعت كردند. تهديد و تطميعهاى معاويه سبب شد كه امام حسن عليه السلام تنها بماند و ناگزير به امضاى صلحنامه شود. پس از اين قرارداد، حسنين عليهما السلام به همراه عيال و فرزندان خويش، از جمله امام سجاد عليه السلام، به مدينه
