النبى - به مركزى براى لهو و لعب تبديل شد، آن‏چنانكه آوازه‏خوانى، رقاصى، مجالس مختلط زن و مرد، مجلس شراب و مراكز آموزش غنا رواج پيدا كرد ^۱. شعر در اين زمان قبيله‏اى است؛ موضوع اصلى آن شجاعت، زيادى مال و نفر و هر آن چيزى است كه به آن افتخار مى‏كردند و واژه‏اى در قاموس سبّ و شتم نماند مگر آن كه به نظم درآمد. در حقيقت، جاهليّت اوّلى كه اسلام با آن مبارزه كرده بود، در ايّام حكومت اموى تمام چهره، رخ نمود ^۲. گرچه مدينه، «دارالسّنه» نام گرفته بود، مردم در اين زمان بيشتر متأثر از ارزش‏هاى خلافت بودند تا سنت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و امامان شيعه عليهم السلام. پس از واقعه حرّه چنان حقارتى بر مردم مدينه تحميل كردند كه ناچار شدند به عنوان «برده يزيد» با فرمانده نظامى او بيعت كنند ^۳. مسجد النبى صلى اللَّه عليه و آله كه روزى پايگاه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و مقرّ حكومت ايشان بود، به محلّى براى چهارپايان تبديل شده بود؛ ستوران را به ستون‏هاى مسجد مى‏بستند و چنان‏چه كسى قصد زيارت مزار پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را داشت، او را با خنجر منع و تهديد مى‏كردند ^۴.

موقعيّت امام سجاد عليه السلام در مدينه‏

على‏رغم شرايط نامساعد و اوضاع نابسامانى كه در مدينه وجود داشت، امام سجاد عليه السلام، در سراسر حيات خويش، در مدينه ماند و جز براى حجّ و زيارت از آن خارج نشد. مورخان گزارش كرده‏اند كه ايشان براى زيارت مزار جدّش، على‏بن ابى‏طالب عليه السلام، به عراق سفر كرد و مسلّم است كه مزار سيد الشهداء عليه السلام را نيز زيارت كرده است ^۵، امّا اقامت‏گاه ايشان تا پايان عمر مباركشان، شهر رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و مضجع شريف اوست.
دوران حيات امام سجاد عليه السلام آكنده از سختى، مرارت و تنهايى است. طبق گزارش فضل‏بن شاذان پس از واقعه كربلا، تنها پنج نفر پيرامون امام عليه السلام باقى ماندند: