انديشه تفويض و آراى مفوضه؛ واكاوى يك خلط ناموفّق‏ - صفحه 143

سخنى از مفوضه به ميان آمده، مفوضه به عنوان يكى از زير گروه‏هاى غاليان جاى گرفته است.۱ همچنين در احاديث‏۲ و گفتار علما، از مفوضه به همراه غلات نام برده مى‏شد۳ و گاهى جزئى از غلات شمرده مى‏شدند.۴
هرچند در اينكه مفوضه از كدام دسته غاليان مى‏باشند، اختلاف وجود دارد (چنان كه گذشت) امّا وجه اشتراك اكثر كسانى كه متعرض احوال ايشان شده‏اند، غالى دانستن اينان است.
احتمال اينكه اين گروه با دسته‏اى از غلات كه در زمان امامان حضور داشتند و شيعيان عادى را اهل تقصير و كوتاه‏بين مى‏دانستند، ارتباط تنگاتنگى داشته باشند و يا حتّى خود، همان گروه باشند، احتمالى قوى است كه با شواهد ديگرى تأييد مى‏شود. ازجمله اينكه ابن‏بابويه كه از محدثان شيعه در قرن چهارم هجرى در قم است، در زمان خود از مفوضه كه مشايخ قم را به تقصير متّهم مى‏كرده‏اند، شكايت مى‏كند.۵
شواهدى در دست مى‏باشد كه نشان مى‏دهد، گروهى از غاليان كه از زمان امامان حضور داشته و تا زمان شيخ صدوق در جامعه بوده‏اند و از قرن پنجم به بعد به نام نصيريه خوانده شدند۶ شيعيان عادى را كه اعتقادات غاليانه نداشته‏اند، به تقصير متّهم كرده و از مقصره مى‏دانستند.۷

1.فرق الشيعه نوبختى، محمّدجواد مشكور /۱۲۳؛ مقالات الاسلاميين /۱۶.

2.علل الشرايع ۱/۲۲۷.

3.الاعتقادات فى دين الاماميه، ابن‏بابويه /۱۰۱؛ اوائل المقالات، محمّدبن نعمان (مفيد) /۶۷؛ شرح اصول كافى، ملاصالح ۹/۶۱.

4.اوائل المقالات، محمّدبن محمّدبن نعمان (مفيد) /۱۷۳؛ تصحيح الاعتقاد /۱۱۱ كه در آن شيخ مفيد مفوضه را صنفى از غلاة ذكر مى‏كند. و تلخيص الشافى، تحقيق حسين بحرالعلوم ۴/۱۹۸.

5.الاعتقادات فى دين الاماميه، ابن بابويه /۱۰۱.

6.استرآبادى، منهج المقال /۳۱۴؛ فريت لندر در Ynosxxix [ ۱۹۵۸ ]شهرستانى /۱۴۳-۱۴۵ به نقل از مجله هفت آسمان شماره ۲۷، ص ۲۱۸ و ۲۱۹.

7.العقيدة و الشريعة /۲۴۹؛ ترجمه فرق الشيعة /۲۱۵؛ از المقالات و الفرق نيز چنين چيزى مى‏توان برداشت كرد /۶۱؛ فرهنگ مقالات اسلامى، محمّدجواد مشكور /۴۲۵.

صفحه از 155