قضاوت مىكند: «فيه جهالة و الخبر منكر»!۱
با اينكه اين حديث را مسلم در صحيحش ۲، نسائى در سنن خود ۳، احمدبن حنبل در مسندش ۴، استيعاب در هامش اصابه ۵ و ترمذى در سنن خود ۶ نقل نموده و ترمذى نوشته است: «حديث حسنٌ غريب» و عدّه كثيرى هم اين حديث را بدون تضعيف نقل كردهاند.
در موردى ديگر، ذهبى در ذيل مستدرك ۷حديثى را نقل مىكند كه مشتمل بر فضيلت خليفه اوّل است و در سند اين حديث فردى به نام ضراربن صرد قرار گرفته است.
اين حديث را حاكم نيشابورى تصحيح كرده و ذهبى هم حديث را پذيرفته است. ولى همين راوى هنگامى كه اين حديث را نقل مىكند كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله خطاب به حضرت علىبن ابىطالب عليه السلام فرمودند: «أنت تبين لأمّتي ما اختلفوا فيه...» و حاكم نيشابورى هم حديث را تصحيح كرده، ذهبى نوشته است: «اين حديث ساخته ضرار است و ابنمعين گفته كه او كذّاب است!» ۸
ب) در حديثى كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله خطاب به اميرالمومنين عليه السلام مىفرمايد: «حبيبك حبيبي»، حاكم نيشابورى به صحّت سند حكم كرده، امّا ذهبى چون نتوانسته در راويان حديث ايرادى بيابد و آنها را جرح و تضعيف نمايد، ضمن اعتراف به اينكه راويها ثقه و معتبرند، چون حديث در فضيلت مولى الموحدين عليه السلام است، آن را برنتابيده و نوشته است: «اين حديث منكر است! بعيد نيست كه ساختگى و موضوع باشد!» ۹
نمونهاى ديگر از حافظ ذهبى: در خطاب پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله به اميرالمومنين عليه السلام كه مىفرمايند: «من فارقك فارقني» حاكم نيشابورى سند را تصحيح نموده، ذهبى
1.ذهبى، ج ۴، ص ۹۵، رقم ۸۴۴۷
2.مسلم، رقم ۳۱ (۷۸)
3.نسائى، ج ۸، ص ۱۲۲، رقم ۵۰۳۲
4.شيبانى، ج ۱، ص ۸۴، ۱۲۸/۹۵ و ۲۹۲/۶
5.ابن عبد البر، ج ۲، ص ۳۷
6.ترمذى، ج ۵، ص ۶۳۵، رقم ۳۷۱۷
7.ذهبى، ذيل مستدرك، ج ۳، ص ۷۳
8.ذهبى، ذيل مستدرك، ج ۳، ص ۱۲۳
9.ذهبى، ذيل مستدرك، ج ۳، ص ۱۲۷-۱۲۸